در بسیاری از کشورها، کودکان پا به پای سرفصلهای درسی سنتی و متداول همچون ادبیات، ریاضیات، جغرافیا، ورزش و … متناسب با شرایط اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی در کشورشان موضوعات کمتر شنیده شدهای را آموزش خواهند دید که احتمالا اهداف حساب شدهای پشت آنها پنهان است؛ از خانهداری و مشتریمداری گرفته تا دوره زنبورداری و ورزشهای محلی و سنتی. به نظر میرسد کشورهای جهان رویکردهای متفاوت و کاربردیتری راجع به شناسایی و پرورش استعدادها و قابلیتهای کودکان دارند و در تلاشند که برنامه درسی مدارس را مدرن کنند تا یادگیری را به تجربهای جالب و لذتبخش تبدیل کنند. این درحالی است که عمده انتقادات به سیستم آموزشی کشورمان این است که بسیاری از دانشآموزان اطلاعاتی را یاد میگیرند که هیچ تاثیری در زندگی شخصی، شغلی و اجتماعی آنها ندارد. در این پرونده برخی از غیرمعمولترین دروس مدرسهای را که در مناطق مختلف جهان تدریس میشود معرفی خواهیم کرد.
جنگلداری
کدام کشور؟ انگلیس
این عنوان درسی یک نمونه آموزش در فضای باز است که در آن دانشآموزان برای یادگیری مهارتهای شخصی، اجتماعی، فنی و دستیابی و ایجاد اعتماد به نفس با یادگیری عملی از فضاهای طبیعی جنگل بهره میگیرند. به کودکان انگلیسی از همان ابتدا آموزش میدهند تا در جنگل راه بروند، جهتیابی و کندوکاو کنند و نسبت به حفظ و نگهداری آن حس مالکیت داشته باشند. در کلاس این درس به دانشآموزان شیوه انتخاب چوب مناسب برای روشن کردن آتش، برش چوب، محافظت از جنگل، برپایی چادر، ساخت کلبههای چوبی، تشخیص گیاهان و قارچهای خوراکی از غیرخوراکی و کمکهای اولیه آموزش داده خواهد شد. این آموزشها تا پایههای بالاتر با موضوعات پیچیدهتر مثل نقش درختان در جامعه، اکوسیستم پیچیده پشتیبانی شده توسط یک بیابان، شناخت گیاهان و حیوانات خاص، مهارتهای شخصی در چارچوب کار تیمی و حل مشکلات ادامه خواهد داشت. در برخی مدارس، این عنوان درسی به صورت روزانه در برنامه درسیشان گنجانده شده است. تقریبا در نزدیکی مدارس، یک جنگل کوچک یا یک منطقه درختکاری وجود دارد. از محیط جنگل ممکن است برای یادگیری بیشتر مفاهیم غیرعملی مانند ریاضیات و ارتباطات هم استفاده شود.
خانهداری و مشتریمداری
کدام کشور؟ سوئد
تا پیش از سال ۲۰۱۱ در سوئد، درسی درباره موضوع اقتصاد خانگی با عنوان «مطالعات خانه و مصرفکننده» در مدارس دولتی و خصوصی این کشور اجباری بوده است. این درس تا دهههای متمادی تمرکز زیادی روی کارهای سنتی معمول خانهداری، خانواده، آشپزی و نظافت داشت. پس از اصلاحات آموزشی سوئد در سال ۲۰۱۱ برنامه درسی با تمرکز بیشتر روی مباحث بهداشت، اقتصاد و محیطزیست که شامل بهینهسازی اقتصاد مصرفکننده بود، تغییر یافت. از پایه اول تا سوم برنامه درسی مدرسه بر اساس ریاضیات، خانهداری، مطالعات اجتماعی، علوم طبیعی و دروس بیشتر به صورت بازی است. کلاسهای خانهداری یکی از محبوبترین کلاسهاست. دختران و پسران خیاطی و گره زدن، نجاری، ساخت اسباببازی و کار با لوازم خانگی بیخطر را با دستان خود یاد میگیرند و با شیوههای ساده آشپزی میکنند. در کنار درسهای عملی جذاب، کلاسهای تئوری مثل ویژگیهای تغذیه سالم، محاسبه ارزش مواد مغذی و بودجهبندی مالی هم دارند. از همان ابتدا با کودکان سوئدی همچون بزرگ سالان رفتار میشود و به آنها آموزش داده میشود تا اقتصادی و خودکفا باشند و در کنار خانهداری، با مهارتهای مشتریمداری هم آشنا میشوند.
هوش مصنوعی
کدام کشور؟ چین
از سال ۲۰۱۹ کشور چین درس هوشمصنوعی را در برنامه درسی مقاطع دبستان و متوسطه الزامی و اولین سری کتابهای ده جلدی هوش مصنوعی را طراحی کرد. هدف این کتابها آمادهسازی دانشآموزان برای آیندهای است که روباتها در آن حکومت میکنند و هوش مصنوعی بر آن غالب است. در کلاس این درس دانشآموزان با تاریخچه و روشهای بهکارگیری هوش مصنوعی مثل تشخیص چهره، رانندگی خودکار، امنیت اجتماعی و برنامهنویسی آشنا خواهند شد. در کنار کلاسهای تئوری، دانشآموزان با توجه به پایه تحصیلی، روباتهای ساده تا پیچیده میسازند و آموختههای نظری خود را بهصورت عملی هم تجربه میکنند. سیستم آموزشی چین با طراحی این درس در برنامه درسی به اهمیت آموزش عمیق دادههای کلان، واقعیت مجازی و فناوریهای هوش مصنوعی تاکید دارد. علاوه بر این، دانشآموزان به سمت رشتههای STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) تشویق و ترغیب میشوند. کشور چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ پیروز رقابت جهانی هوش مصنوعی شود و آن را رهبری کند.
اصول حس خوشبختی
کدام کشور؟ آلمان
کارشناسان آموزشی در آلمان معتقدند که شادی و راههای حس خوشبختی را میتوان آموخت و به این ترتیب این درس را در قالب یک پروژه آزمایشی در برخی مدارس آغاز کردند. دانشآموزان از طریق کلاس خوشبختی، با مهارتهای مختلفی مانند حس همکاری، کار گروهی یا تمرین تمرکز برای انجام کارها آشنا میشوند. همچنین لذتبردن از زندگی و استفاده از تواناییهای شخصی هم جزو مفاد درسی کلاس خوشبختی در مدرسه است. کلاس خوشبختی یک بخش دیگری هم دارد و آن نوشتن خاطرات است که باید تجربیات خود را از به کارگیری مهارتهایی که در این کلاس فراگرفتهاند، در دفترچه خاطرات یادداشت کنند. تصور این که این درس آزمونی داشته باشد به نظر کمی عجیب میرسد، بنابراین در طول سال هر دانشآموز سعی میکند به شیوه خودش یک پروژه شادی و مهربانی با تهیه فیلم و طراحی یک نوع بازی یا یک نمایش اجرا کند. همچنین میتوانند در پایان سال تحصیلی در کارهای خیریه و عامالمنفعه بهصورت داوطلبانه چند ساعتی فعالیت داشته باشند.
اکتشافات علمی
کدام کشور؟ آمریکا
در مدارس آمریکا دانشآموزان در کنار دوره تئوری باید به عنوان تکلیف نهایی چیزی را ابداع یا اختراع کنند. در طول سال برای این درس عملی که در هفته یک بار و به مدت ۵ ساعت برگزار میشود، دانشآموزان در صورت نیاز به همراهی آموزگارشان به مزرعه محلی، تاسیسات یک کارخانه، آزمایشگاه، فروشگاههای بزرگ زنجیرهای و حتی کوچه و بازار سرکشی و درباره آن گزارش تهیه میکنند. مثلا در بازدید از یک رستوران بزرگ صفر تا صد راهاندازی آن را آموزش میبینند، از خرید آگاهانه مواد غذایی و تهیه غذا گرفته تا ارائه خدمات، محاسبه ارزش غذایی خوراکیها، جمعآوری محصولات و نحوه استخدام کارکنان.
آموزش مدیریت عاطفی
کدام کشور؟ اسپانیا
این عنوان درسی اجباری برای همه گروههای سنی دانشآموزی در نظر گرفته شده است. کارشناسان آموزشی این کشور معتقدند که هوش هیجانی یکی از مولفههای مهم یک زندگی موفق است و این درس میتواند بدون این که بر آموزش سایر مواد درسی تاثیر منفی بگذارد در برنامه درسی بچهها جا داشته باشد. در کلاس این درس و در فضایی پراعتماد به کودکان خوب گوشدادن، درست ارتباط برقرار کردن و درک عمیق آموزش میدهند تا بچهها بتوانند بر ترسشان غلبه و خشم را مدیریت کنند. دانشآموزان فیلم میبینند و درباره موقعیتهای مختلف با هم حرف میزنند.
شطرنج
کدام کشور؟ ارمنستان
تدریس شطرنج در مدارس ابتدایی ارمنستان در قالب برنامه درسی ملی تعریف شده است و بخش مهمی از برنامههای درسی مدارس این کشور به شمار میرود. این قانون از سال ۲۰۱۱ میلادی در مدارس ابتدایی ارمنستان و میان دانشآموزان ۷ تا ۹ سال اعمال شده است. مراجع آموزشی ارمنستان بر این باورند که گنجاندن سرگرمیهای مورد علاقه دانشآموزان مانند شطرنج، علاوه بر شناسایی استعدادهای نوپا در بازی شطرنج، در ساخت و بنای شخصیت دانشآموزان، بهبود تمرکز، تقویت اعتماد به نفس، تصمیمگیری، برنامهریزی استراتژیک، تفکر خلاق و منطقی، مسئولیتپذیری، رفتار گروهی و تقویت حافظه هم موثر است.
متفاوت فکر کردن
کدام کشور؟ هلند
مدرسه «استیو جابز» که در هلند است، فکرکردن به شیوه متعارف را بهطور کامل رد میکند. در این مدارس برای هر دانشآموز یک برنامه توسعه فردی (IDP) در نظر گرفته میشود، برنامهای که هر شش هفته توسط کودک، والدینش و مربی ارزیابی و تنظیم میشود. براساس نتیجه به دست آمده چالشهای یادگیری شخصی و برنامه زمانی برای انتخاب کودک به او پیشنهاد میشود. هدف این است که بچهها خودشان تحصیلاتشان را طراحی کنند. در این مدرسه انتظارات از دانشآموزان به صورت یکسان نیست و هر کودک با قابلیتهای خودش پیشرفت میکند. این شیوه به تدریج در دیگر مدارس هلند بهکار گرفته شد.
سواد مالی
کدام کشور؟ روسیه
این موضوع درسی به زودی قرار است به عنوان یک از موضوعات مهم با اولویت بالا در مدارس روسیه آموزش داده شود. تاکنون این دوره به صورت فعالیتهای فوق برنامه ارائه میشده است. این پروژه آزمایشی با همکاری آژانسهای بزرگی مانند بانک جهانی و وزارت دارایی روسیه به مدارس ارائه شده است. کودکان با این سرفصل درسی کار با پول را یاد میگیرند. در واقع با تکنیکهای پسانداز و برنامهریزی درآمد و هزینههای خانواده آشنا خواهند شد. در مراحل پیشرفتهتر آنها با انواع کلاهبرداریهای مالی و راه تشخیصشان و شرایط اعطای وام، سرمایهگذاری، سودمندی اوراق بهادار و… آشنا خواهند شد.
موج سواری
کدام کشور؟ استرالیا
موجسواران حرفهای خوب میدانند که رقابت با استرالیاییهای موجسوار چقدر دشوار است. جای تعجب نیست که آنها را بهترین در جهان میدانند. استرالیا با بیش از ۶۰ هزار کیلومتر ساحل و با بهترین سواحل موجسواری در جهان، برای حفظ این شهرت جهانی، آموزش این ورزش را در بیشتر مدارس نزدیک به اقیانوس خود اجباری کرده است. دانشآموزان چگونگی حفظ تعادل، کنترل تخته بر امواج و ایستادن روی آن را یاد خواهند گرفت. به گفته متخصصان، موج سواری بهترین تمرین فیزیکی بدن برای هماهنگی آن با طبیعت است. بنابراین تازه واردها نباید انتظار داشته باشند از مهارت قهرمانهای محلی موجسواری پیشی بگیرند.
تحسین طبیعت
کدام کشور؟ ژاپن
دولت ژاپن در برنامه درسی سرفصل «تحسین طبیعت» را گنجانده است و معتقد است که تنها مطالعه درباره طبیعت کافی نیست و دانشآموزان با گردش در دل طبیعت یاد میگیرند تا نسبت به زیباییهای محیط پیرامون تمرکز و تامل کنند و آن را تحسین کنند. با توجه به این که بچههای مدرن امروز علاقهای به تقویت این تواناییشان ندارند و ترجیح میدهند وقتشان را مقابل رایانهها و دیگر وسایل الکترونیکی بگذرانند، معلمان توجه کودکان را به رابطه گیاهان و جانوران، به ویژه گسترش طبیعت زنده جلب میکنند. آنها یاد میگیرند تعادل را در وقایع طبیعی ببینند و مراقب رفتارشان در طبیعت باشند.
پرورش شاهین
کدام کشور؟ اسلواکی
دانشآموزان اسلواکی درباره فرهنگ عامیانه، سبک زندگی، نجوم، آموزش مصرف بهینه، قوانین حقوقی، مراقبتهای زیستمحیطی و پرورش شاهین بیشتر میآموزند. پرورش شاهین از سال ۲۰۰۹ در برخی مدارس این کشور به یکی از درسهای اجباری در برنامه درسی این بچهها تبدیل شده است زیرا این پرنده یکی از حیوانات بومی و در حال انقراض این کشور است. دانشآموزان نه تنها در زمینه پرورش و مراقبت از پرندگان تحصیل میکنند، بلکه به طور غیرمستقیم به سمت انتخاب حرفه آینده خود به ویژه رشتههای موجود در دانشکدههای دام پزشکی ترغیب و هدایت میشوند.
زنبورداری
کدام کشور؟ جمهوری باشقیرستان
باشقیرستان از نظر زنبورداری پربارترین منطقه روسیه است و باکیفیتترین عسل از نظر طعم در این منطقه تولید میشود. بیشتر این عسلهای ناب از مدرسهها و توسط دانشآموزانی تولید میشود که زنبورداری از جمله مهمترین درسهایی است که به آنها آموزش داده میشود.جالب است بدانید که مراقبت از کندو و برداشت عسل منحصراً توسط دانشآموزان انجام میشود. علاوه بر زنبورداری، آنها ایمنی، مراقبت از کندوها و زنبورها، بیماری زنبورها، زیستشناسی زنبورهای عسل، انواع گیاهان عسل و موارد دیگر را هم یاد میگیرند. البته که در کنار این درس صبورتر و بادقتتر هم میشوند.
منابع این پرونده: pictolic، Brightside، myosotis، businessinsider