لیلی و مجنون روایت دو عاشق است پسری نابالغ که به دختری جوان دل می بندد و سختی های زیادی را برای رسیدن به هم می کشند از جنگ قبیله ای تا …
لیلی و مجنون نام یکی از منظومه های اشعار نظامی گنجوی، شاعر بزرگ ایران است. مجموعه شعر لیلی و مجنون، سومین مثنوی از پنج مثنوی معروف نظامی، بنام “پنج گنج” یا “خمسه” است.
کراچکوفسکی برای شخصیت مجنون، هویت واقعی قائل است. بعضی مجنون را یکی از اهالی عربستان در اواخر سده اول هجری میدانند؛ ولی یان ریپکا، افسانه لیلی و مجنون را به تمدن بابل باستان منسوب میداند.
با توجه به کتاب تاریخ فرهنگی ایران بنام “بابل دل ایرانشهر” از دکتر علیقلی بختیاری، که بی شک یکی از برجسته ترین کتب مربوط به تاریخ فرهنگی ایران است؛ می توان لیلی و مجنون را ایرانی دانست.
اگرچه نام لیلی و مجنون پیش از نظامی گنجوی نیز در اشعار و ادبیات فارسی به چشم میخورد، ولی نظامی برای نخستین بار، آن را به شکل منظومهای واحد به زبان فارسی در ۴۷۰۰ بیت به درخواست پادشاه شروان به نظم کشید.
گفته شده که عکس زیر، تصویر منسوب به لیلی و مجنون در موزه لوور پاریس است! اما منبع آن مشخص نیست.
آیا این تصاویر نقاشی هستند؟ در چه تاریخی و توسط چه کسی کشیده شده؟ و ….
تایید قطعی تصاویر زیر نیاز به تحقیق و مطالعات بیشتری از سوی تاریخ نگاران دارد.
البته به گفته بعضی از صاحب نظران، شاید برای خدشه دار کردن این اسطوره های عشق ایرانی که افسانه آن برای ایرانیان بسیار با ارزش است، این تصاویر را منسوب به لیلی و مجنون دانسته اند!
خلاصه داستان به روایت نظامی
لیلی و مجنون، دختر و پسری نابالغ در مکتبخانه به یکدیگر دل میبندند. خواستگاری خانواده پسر به نتیجه نمیرسد؛ و حتی به جنگ قبیلهای میانجامد. جنگی که مجنون در آن، طرف دشمن (طایفه عروس) را میگیرد.
لیلی را به مرد مالداری به شوهر میدهند؛ ولی بیماری لیلی باعث ناکامی شوهر میشود و لیلی دوشیزه میماند. شوهر از شدت ناراحتی لیلی دق میکند و میمیرد.
لیلی بعد از آن به ذکر حق میپردازد و دلش به نور الهی و فره ایزدی روشن میشود و به مقام والای معنوی میرسد و در نهایت یکروز در آغوش مادرش به عشق مجنون اعتراف می کند و از دنبا می رود.
مجنون باخبر می شود و هر روز بر سر قبر لیلی می رود تا یک روز که سر بر مزار او نهاده بود، از خدا خواست که جانش را بگیرد که زودتر به عروس خود برسد.
مجنون بر سر قبر لیلی جان می دهد و به مرور زمان مردم متوجه مرگ او می شوند و او را در کنار لیلی به خاک می سپارند و داستان عشق آنها به افسانه ای زیبا و جاودانی تبدیل می شود.
وزن این مثنوی جدید بوده و پس از نظامی شعرای زیادی در این وزن داستانهای عاشقانه سرودهاند. همچنین دهها شاعر در ایران، هند و ترکستان منظومههایی را به استقبال از لیلی و مجنون نظیره پردازی کرده و شعرای دیگری نیز به داستان نظامی شاخ و برگ بیشتری افزوده و یا آن را تغییر دادهاند.
منظومه لیلی و مجنون در مقایسه با منظومه خسرو و شیرین از همین شاعر، به درک تفاوتهای فرهنگی اعراب و ایرانیان کمک میکند. شخصیتهای داستان در روایت نظامی قراردادی بوده و تحول زیادی از حوادث داستان نمیپذیرند. منظومه لیلی و مجنون به زبانهای مهم غربی ترجمه و منتشر شدهاست.