توافق شبانه برای پایان جنگ بعد از ۴۵ روز نبرد خونین

پس از ۴۵ روز نبرد خونین و امضای سه تفاهم نامه آتش بس، بالاخره به نظر می رسد که با تصرف شوشی دومین شهر بزرگ قره باغ و بازپس گیری بسیاری از مناطق جبهه جنوبی مناقشه توسط ارتش جمهوری آذربایجان و گروه های تروریستی تحت حمایت ترکیه، ارامنه قره باغ شکست را پذیرفته و طرف های درگیر طرح آتش بس و صلح روسیه جهت ترک مخاصمه را به اجرا گذاشته اند. این طرح توسط رئیس جمهور روسیه، رئیس جمهور آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان در آخرین ساعات دوشنبه به صورت ویدئو کنفرانسی امضا شد. تفاهمی که خشمی در میان مردم ارمنستان و خوشحالی در میان مردم جمهوری آذربایجان ایجاد کرد. نیکول پاشینیان سه شنبه دیروز در فیسبوک ضمن اعلام این خبر از تصمیم خود برای امضای این توافق به عنوان «اقدامی دشوار برای خود و کشورش» یاد کرده و گفته این توافق از نخستین ساعت بامداد سه‌شنبه اجرا شده و به درگیری میان ارامنه قره باغ، ارمنستان و جمهوری آذربایجان خاتمه خواهد داد. الهام علی‌اف نیز این توافق را «واقعه مهم» تاریخی خواند و در شبکه‌های اجتماعی آن را محصول «تسلیم» ارمنستان دانسته است. همچنین وی اذعان داشته که نیروهای ارتش ترکیه هم در فرایند صلح‌بانی مشارکت خواهند داشت این در حالی است که روسیه قویا این مسئله را رد کرد. با این حال بر اساس این توافق،آتش بس کامل در منطقه درگیری از ساعت ۰۰:۰۰ به وقت مسکو از دیروز اجرایی شده و طرف های درگیر در مواضع خود باقی می مانند. منطقه آقدام در قره باغ و منطقه مرزی گازاخ در شمال شرق ارمنستان تا ۲۰ نوامبر به جمهوری آذربایجان بازگردانده می شود. در امتداد خط تماس در قره باغ و در امتداد دالان لاچین، یک گروه صلحبان فدراسیون روسیه به تعداد ۱۹۶۰ نفر از نیروهای مسلح، ۹۰  زره پوش، ۳۸۰ واحد خودرو و تجهیزات ویژه مستقر خواهند شد. این  نیروها به موازات عقب نشینی نیروهای مسلح ارمنی مستقر می شوند. مدت زمان اقامت نیروهای نظامی صلح فدراسیون روسیه ۵ سال است، با تمدید خودکار برای دوره های ۵ ساله بعدی، در صورتی که هیچ یک از طرف ها ۶ ماه قبل از انقضای مدت قصدی برای خاتمه استفاده از این ماده اعلام نکرده باشد به منظور افزایش اثربخشی کنترل بر اجرای توافق نامه ها توسط طرف های درگیر، یک مرکز حفظ صلح برای کنترل آتش بس مستقر می شود. همچنین ارامنه، منطقه غربی کلبجر را تا ۱۵ نوامبر سال ۲۰۲۰ و منطقه لاچین را تا اول دسامبر سال ۲۰۲۰، به جمهوری آذربایجان باز می گردانند. در سه سال آینده، برنامه ای برای احداث یک مسیر جدید ترافیکی در امتداد دالان لاچین، با ارائه ارتباط بین استپاناکرت و ارمنستان، با انتقال مجدد متعاقب نیروهای صلح آمیز روسیه برای محافظت از این مسیر، تعیین می شود.  جمهوری آذربایجان ایمنی ترافیک را تضمین می کند. بازگشت آوارگان و پناهندگان داخلی به خاک قره باغ و مناطق مجاور تحت مدیریت و کنترل دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان خواهد بود. تبادل اسرای جنگی و سایر افراد و اجساد کشته شدگان درگیر آغاز خواهد شد. کلیه ارتباطات اقتصادی و حمل و نقل در منطقه مسدود نمی شود. جمهوری ارمنستان به منظور سازمان دهی حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و کالاها در هر دو جهت، بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان ارتباطات حمل و نقل برقرار می کند.  کنترل حمل و نقل توسط نهادهای سرویس مرزی FSB روسیه اعمال می شود. با توافق طرف ها، ساخت مسیر ارتباطات حمل و نقل جدیدی که جمهوری خودمختار نخجوان را با مناطق غربی جمهوری آذربایجان پیوند می دهد، فراهم می شود. بدین ترتیب، هفت منطقه اشغالی پیرامون منطقه اصلی قره باغ کوهستانی است که ارامنه طی درگیری های سال های ۸۸ تا ۹۴ به تصرف خود درآورده بودند و همچنین شهر مهم شوشی، که نیروهای آذربایجانی در روزهای اخیر درگیری تصرف کردند به جمهوری آذربایجان رسما باز می گردد. در همین حال، ارمنستان کنترل قره باغ کوهستانی (به غیر از شوشی) را حفظ خواهد کرد، اما در مرزهای بین المللی جمهوری آذربایجان محاسبه خواهد شد.همچنین با توافق طرف ها، ساخت محورهای حمل و نقل جدید برای متصل کردن جمهوری خودمختار نخجوان به مناطق غربی آذربایجان انجام خواهد شد.جمهوری اسلامی ایران نیز در بیانیه ای ضمن استقبال از این توافق، بر ضرورت احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، عدم تغییر در مرزهای رسمی بین المللی،  آزادی مناطق اشغالی، بازگشت آوارگان، احترام به امنیت و حقوق اقلیت ها و همچنین خروج تمامی نیروهای تکفیری و جنگجویان خارجی از منطقه تاکید کرده است.

با این حال، به نظر می رسد امکان اجرای توافق نامه  منتشر شده حداقل در بخش آتش بس تا حدودی با ابهاماتی مواجه است. نیروهای حافظ صلح راهی قره باغ شده اند اما تا استقرار کامل آن ها زمان لازم است. معلوم هم نیست که برخی از ژنرال های جنگ اول قره باغ که با گروه های خود در این جنگ مشارکت داشته و خیلی از آن ها با پاشینیان مشکل دارند از فرمان آتش بس تبعیت  کنند. به ویژه آن که جو داخلی در ارمنستان نیز بسیار ملتهب است. ساعاتی پس از انتشار این توافق، علاوه بر ساختمان دولت،  مجلس و اقامتگاه نخست وزیر ؛دفتر صدای آزادی و دفتر بنیاد سوروس در ایروان هم  مورد حمله معترضان قرار گرفت و رئیس پارلمان ارمنستان به شدت از سوی معترضان مضروب شد . پاشینیان هم در مکان نامعلومی است و معترضان با اشغال صحن مجلس خواستار استعفای وی شدند. جالب این جاست که «سرکیسیان» رئیس‌جمهور ارمنستان اعلام کرد که از طریق رسانه‌ها از امضای توافق با روسیه و جمهوری آذربایجان برای اتمام جنگ در قره‌باغ کوهستانی مطلع شده است!