مجله اینترنتی دوستان مجله خبری و سبک زندگی
اسکلتی که زانودرد، کمردرد، گردن‌درد و کتف‌درد شایع‌ترین انواع آن است، از جمله مشکلاتی به‌شمار می‌رود که در این روزگار کمتر کسی را به حال خود رها می‌کند. دست‌کم هر فرد در دوران زندگی‌اش به یکی از این دردها مبتلا و در اصطلاح عامیانه طعم آن را چشیده است. دردهایی آزاردهنده که گاهی غافلگیرانه و ناگهانی و گاهی به‌تدریج یکی از اعضا را درگیر و تا علت آن پیگیری نشود، نمی‌توان درمان مناسب و بهبود مطلوبی را انتظار داشت. در بسیاری از موارد، تحمل این دردها و مصرف زیاد مسکن‌ها و داروهای شیمیایی و عوارض آنها برای بیماران قابل پذیرش نیست. اما آیا در طب سنتی و مکمل، تدابیر و اصولی وجود دارد که بتواند در کاهش آلام بیماران و تسکین درد آنها نقش موثری داشته باشد؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش کلیدی با دکتر سجاد صادقی، پزشک متخصص طب سنتی گفت‌وگو کرده‌ایم که مهم‌ترین نکات مورد اشاره را در ادامه می‌خوانید.
در کنترل و درمان دردهای عضلانی-اسکلتی مهم‌ترین نکته این است که بیماران پیش از شروع هر اقدامی برای درمان با مراجعه به متخصص از علت دقیق بیماری خود مطلع شوند. چون برخی از دردهای مفاصل و عضلات می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری التهابی یا اختلال در اندام‌های بدن باشد که نیازمند آزمایش و تصویربرداری است.
از دیدگاه طب سنتی ایران، قدم موثر در مدیریت بیماری‌ها و دردهای عضلانی- اسکلتی، اصلاح سبک زندگی است. تا زمانی که سبک زندگی بیماران درست نباشد – حتی اگر از روش‌های درمانی مثل جراحی استفاده شود – احتمال بازگشت علائم و بروز مشکلات جدید وجود دارد. پس بهتر است سبک زندگی را اصلاح کنیم.
اصل اول: اصلاح تغذیه
تغذیه، اولین و مهم‌ترین اصل سبک زندگی است. پرخوری، درهم‌خوری، خوردن غذاهای سنگین و دیرهضم، مصرف فست‌فود، زیاده‌روی در غذاهای با مزاج سردوتر مثل ماست، دوغ، خیار، گوجه‌فرنگی، کاهو و هندوانه می‌تواند به تشدید دردهای بیماران دچار کمردرد و زانودرد بینجامد. نوشیدن آب یخ، مصرف زیاد سیب‌زمینی، غذاهای خمیری مثل ماکارونی و لازانیا و افراط در مصرف ترشیجات می‌تواند وضع بیماران را بدتر کند. از طرف دیگر، خوراکی‌هایی که باعث ایجاد نفخ می‌شود مثل سیر و پیاز خام و تربچه و شاهی نیز می‌تواند برای بیماران دچار دردهای عضلانی- اسکلتی مضر باشد. البته با پختن سیر و پیاز و خیساندن حبوبات و افزودن کمی زیره در هنگام طبخ، می‌توان از نفخ آنها کاست. اما از غذاهای مفید برای این بیماران می‌توان به گوشت گوسفند، گوشت شترمرغ، گوشت پرندگان و غذاهای تهیه‌شده از نخود اشاره کرد. در این زمینه طبخ و مصرف غذایی سنتی به نام «نخودآب» می‌تواند برای بیماران مفید باشد. این غذا نوعی آبگوشت است که البته بدون گوشت نیز می‌توان آن را پخت. برای تهیه نخودآب، مقداری نخود ایرانی غیرکهنه که در آب خیسانده‌شده را همراه با گوشت (گوسفند، شترمرغ، مرغ یا پرندگان کوچک)، مقداری برنج، دارچین، زیره، زعفران و مقدار کمی نمک و میخک مثل آبگوشت چند ساعت حرارت می‌دهیم. توجه شود که برای بهره‌مندی از خاصیت این غذای سنتی نباید در ترکیب آن گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و رب اضافه شود. همچنین افزودن ادویه‌های دارچین، زردچوبه، زنجبیل، هل، میخک، زیره و زعفران به غذاهای مصرفی بیماران مفید است. طبخ برنج با شوید، زیره و کمی سماق نیز برای دردهای عضلانی گزینه مناسبی است.
اصل دوم: ورزش
دومین اصل سبک زندگی برای بیماران دچار دردهای عضلانی-اسکلتی، ورزش است. بی‌تحرکی، بدن را سرد می‌کند و باعث تجمع مواد زاید در مفاصل می‌شود. فعالیت ورزشی همراه با تعریق و افزایش ضربان قلب و تنفس اگر به صورت متعادل صورت گیرد در پیشگیری از ایجاد درد و کاهش ناتوانی بیماران موثر است. البته باید توجه شود که نوع ورزش، متناسب با مشکلات بیماران باشد. زیرا انجام برخی حرکات ورزشی می‌تواند آسیب‌رسان شود. همچنین وضعیت بدن هنگام نشستن و خوابیدن باید صحیح باشد. به یاد داشته باشید فعالیت جنسی زیاد برای بیماران دچار مشکلات مفصلی مناسب نیست.
اصل سوم: مدیریت خواب و استرس
خواب شبانه کافی و خوب، نقش اساسی در کنترل عوارض بیماران دارد. کم‌خوابی و دیر‌خوابیدن می‌تواند باعث خشکی مفاصل و عضلات شود و پرخوابی و خوابیدن پس از غذا سبب تجمع بلغم در بدن و تشدید دردهای عضلانی-اسکلتی می‌شود. پس لازم است بیماران، شب‌ها یک تا نیم‌ساعت مانده به نیمه‌شب اقدام به خوابیدن کنند و هرگز با شکم پر به رختخواب نروند.مدیریت هیجان‌ها و کنترل خشم و اضطراب نیز نقش بسیار مهمی در کنترل عوارض بیماری‌های عضلانی- اسکلتی دارد. نکته قابل توجه این‌که حملات اضطرابی و تنش‌های زندگی و کاری می‌تواند شروع‌کننده دردهای بیماران باشد.
اثرات منفی سرما و یبوست
با توجه به این‌که پاییز در راه است و تشدید یا شروع دردهای عضلانی-اسکلتی اغلب در فصول سرد سال اتفاق می‌افتد؛ محافظت از بدن به‌ویژه مفاصل از باد سرد و رطوبت باید مورد توجه قرار گیرد. قرارگیری در معرض باد مستقیم کولر، خوابیدن با بدن و موهای خیس و خروج از منزل بلافاصله پس از استحمام از عوامل آسیب‌رسان به مفاصل و عضلات بدن به‌شمار می‌رود. همچنین ابتلا به یبوست و عدم تعریق مناسب یا به تاخیر افتادن عادت ماهانه در خانم‌ها می‌تواند به تشدید کمردرد و زانودرد بیماران منجر شود. بهتر است بیماران در صورت وجود مشکل در راه‌های دفعی بدن با مراجعه به متخصصان طب سنتی نسبت به پاکسازی بدن مطابق با مزاج خود اقدام کنند.