راه و روش کتاب ‌خوان شدن و بهره بردن بیشتر از فواید آن را بشناسید

کتاب ‌نخوان‌ها دو دسته‌اند. دسته اول از بیخ ‌و بن منکر ضرورت و خاصیت مطالعه‌اند. وقتی با آن‌ها وارد بحث می‌شوی، همه استدلال‌هایت درباره لذت و فایده کتاب خواندن را با یک «خب که چیِ» محکم رد می‌کنند. اگر هم زیادی پافشاری کنی، طوری انواع فن‌های سفسطه را رویت پیاده می‌کنند که

فتیله‌ پیچ و شرمنده بشریت از کادر خارج می‌شوی، مثلا «می‌دونی تو تا الان باعث قطع چند تا درخت شدی؟ می‌دونی چقدر اکسیژن به ما مدیونی و چند تا حیوون رو بی‌خانمان کردی!». خب بهتر است پا پیِ این گروه اول نشویم و برویم سراغ دسته دوم که اصل لزوم مطالعه را زیر سوال نمی‌برند، حتی ممکن است کلی دلیل هم در تأییدش داشته ‌باشند ولی همه این‌ها باعث نمی‌شود که کتاب بخوانند! چرا؟ احتمالا به همان دلیلی که همه‌مان می‌دانیم ورزش کردن برای سلامتی لازم است ولی فقط بعضی‌ها ورزش می‌کنند و به همان دلیلی که هیچ‌ کس منکر اهمیت تغذیه سالم نیست ولی فقط بعضی‌ها زحمت سالم‌ خوری را به خودشان هموار می‌کنند. بله، می‌خواهم بگویم کتاب خواندن زحمت دارد. مانع اول، دشواری انتخاب است. یعنی نمی‌دانی چه جور کتابی دوست داری. کار برای آن‌هایی که کتاب خواندن را یک تکلیف می‌دانند، سخت‌تر هم می‌شود چون نمی‌دانند چه کتابی «باید» بخوانند که مفید باشد. طبقه‌بندی‌های زیاد از ادبیات ایران و ملل گرفته تا تاریخ و علوم سیاسی و

جامعه‌ شناسی گیجت می‌کنند. تازه توی هرکدام‌شان هم به کلی اسم نویسنده و مترجم و ناشر برمی‌خوری که هیچ شناختی ازشان نداری. این سختی از نظر کتاب ‌خوان‌های بالفطره –آن‌هایی که از سن کم کتاب دست‌شان بوده- احتمالا بهانه‌جویی قلمداد می‌شود ولی من که کودکیِ مأنوس با کتابی نداشته‌ و تازه از نوجوانی شروع به خواندن کرده‌ام، درک می‌کنم که جلدهای رنگارنگ و عنوان‌های ناشناس چقدر می‌توانند آدم را گیج کنند و حتی بترسانند. حالا فرض کنیم قدم اول را برداشتی؛ مثلا کتاب‌ فروش راهنمایی‌ات کرد یا دوست اهل مطالعه‌ات به دادت رسید. مانع دوم پیدا کردن جای کتاب در زندگی‌ات است. کتاب را زده‌ای زیربغلت، آورده‌ای خانه و نمی‌دانی کجا بگنجانی‌اش. منظورم فضای فیزیکی نیست که بالاخره روی کانتر و زیرتخت و توی دکور می‌شود جایش داد اما گنجاندنش در زندگی روزمره بین هزارتا عادت ریز و درشت، راحت نیست. نمی‌دانی از کدام کار بزنی و از کجا وقت قرض بگیری که به مطالعه برسی. حرف آن‌هایی را که می‌گویند این چیزها بهانه است و باید هرطوری شده، توی مترو و اتوبوس و مطب دکتر کتاب بخوانیم، جدی نگیرید. کسی که به خواندن عادت ندارد، نمی‌تواند یکهو توی شلوغی فضای عمومی شروع به خواندن یا مطالعه را به ‌راحتی جایگزین تماشا کردن تلویزیون کند. خب اگر از ابتدای مطلب منتظرید که به‌ عنوان یکی از موانع، راجع به قیمت بالای کتاب بنویسم و شمای کتاب‌ نخوان را خوشحال کنم، متأسفم که مأیوس می‌شوید. بله، کتاب گران است ولی چی گران نیست؟ هرچند وقت یک ‌بار خریدنِ یک جلد کتاب برای ساکنان طبقه وسط جامعه، غیرممکن نیست. کافی است دست از سخن‌سرایی درباب فواید مطالعه برداری، سختی خواندن را به جان بخری و علاقه و عادت به کتاب را در خودت ایجاد کنی؛ آن‌وقت خودت می‌فهمی که چطور پول کتاب خریدن جور می‌شود. با لباس قدیمی و کفشی که تختش هرآن ممکن است توی خیابان قالت بگذارد، به قصد لباس خریدن از خانه بیرون می‌زنی و مچ خودت را درحالی‌ می‌گیری که به ویترین کتاب‌فروشی چسبیده‌ای.

با توجه به برخی نکات می‌توانید عادت مفید کتاب خوانی را آرام آرام در خود ایجاد کنید. البته که در این مسیر ممکن است با موانعی هم روبه رو شوید. پیشنهادهای ما در بخش دوم این مطلب می‌تواند به شما کمک کند تا راحت‌تر از پس این موانع بر بیایید.

سراغ پادکست‌هایی که درباره کتاب صحبت می‌کنند، بروید و صفحاتی را که در شبکه‌های اجتماعی درباره کتاب‌ها به شکلی جذاب مطلب می‌نویسند ،دنبال کنید. یادتان باشد هر چه موضوع کتاب در قالب‌های مختلف در زندگی شما وارد شود، احتمال این که سراغ خواندن آن بروید، بیشتر خواهد بود.

ساعتی از روز را به کتاب خواندن  اختصاص دهید و طی آن از اینترنت و تلویزیون فاصله بگیرید. حتی اگر تمام مدت آن زمان را صرف کتاب نمی‌کنید اما سراغ گوشی یا تلویزیون نروید.

اگر عادت به کتاب خوانی ندارید، در ابتدای مسیر سراغ کتاب‌هایی بروید که از جذابیت آن ها شنیده‌اید و در عین حال خیلی حجیم نیستند. بعد از جا افتادن عادت کتاب خوانی مطمئن باشید با لذت بیشتری سراغ کتاب‌هایی که وجه مفید بودن‌ شان بر جذابیت‌شان غلبه دارد، خواهید رفت.

هرچه کتاب در دسترس‌تر باشد، احتمال مطالعه آن بیشتر است. به صورت کلی یادتان باشد اگر کتاب را جایی بگذارید که با دراز کردن دست، بتوانید آن را بردارید، احتمال خوانده شدن کتاب چند برابر می‌شود.

مدادی دم دست بگذارید و زیر جملاتی  راکه به نظرتان جالب است خط بکشید. جملاتی را که به نظرتان خارج از متن کتاب، ارزش فکر دوباره دارند در دفتری یادداشت کنید. از هر کتابی که می‌خوانید یا از هر فصل آن به قدر یک پاراگراف خلاصه‌ای بنویسید.

تشکیل فهرست می‌تواند به شما انگیزه دهد تا منظم‌تر کتاب بخوانید. البته حواس‌تان باشد اگر این فهرست بیش از حد بلند باشد، می‌تواند در شما ترس از نرسیدن به هدف ایجاد کند. قرار دادن ۳ تا ۵ عنوان در این فهرست، کافی است.

«تا کتاب‌های قبلی را تمام نکنم، سراغ کتاب جدیدی نمی‌روم»، یا «روزی اگر کمتر از ۴۰ صفحه بخوانم، فردایش باید جبران کنم» و … اگر شما هم درگیر چنین نکاتی هستید، بهتر است به چند نکته توجه داشته باشید. برنامه‌ریزی داشتن برای کتاب خوانی مطلوب است اما داشتن قوانین بیش از حد سختگیرانه می‌تواند مانعی در راه کتاب خوانی باشد. اگر می‌خواهید کتاب خوانی به صورت عادت در زندگی شما بماند، کار را بیش از حد دشوار نکنید و سعی کنید موضوع لذت بردن از مطالعه را دست کم نگیرید.

پیشنهادهای زیر می‌تواند به شما کمک کند تا با هزینه‌ای مناسب‌تر کتاب را مهمان خانه‌ خود کنید. نسخه‌های الکترونیک کتاب‌ها در اپلیکیشن‌های کتاب خوانی قیمت مناسب‌تری دارند، در عین حال که این اپلیکیشن‌ها معمولا برنامه‌های تخفیفی متنوعی هم در طول سال دارند. خرید کتاب به صورت مشترک با یک دوست یا یکی از اعضای خانواده، یکی دیگر از گزینه‌هاست. این روزها صفحاتی برای خرید و فروش کتاب‌های دست دوم در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، در این صفحات جست وجو کنید، شاید بتوانید عنوان مد نظر خود را پیدا کنید.

شاید شما به هر دلیلی(آموزش پایه ضعیف، تمرین کم

و … ) از نظر توانایی خواندن و درک مطلب وضعیت مطلوبی نداشته باشید و در نتیجه تا کتابی در دست می‌گیرید، احساس خستگی می‌کنید. در این صورت توجه کنید که سرزنش خود در این شرایط، فایده‌ای ندارد. پس بی‌خیال سرزنش شوید. اگر می‌خواهید کتابی ترجمه شده را بخوانید، حتما ابتدا درباره کیفیت ترجمه پرس‌وجو کنید و در نهایت توجه داشته باشید که درک مطلب، مهارتی است که با تمرین ، پیشرفت محسوسی می‌کند، پس به خواندن ادامه دهید.

دوست داریم چیزهایی را که می‌‌‌خوانیم خوب به ‌‌‌خاطر بسپاریم تا در مواقع ضروری از آن‌‌‌ها استفاده کنیم. اما وقتی کتابی را که مدتی قبل خوانده‌‌‌ایم ورق می‌‌‌زنیم احساس می‌‌‌کنیم هیچ چیزی یادمان نیست. برای این‌‌‌ که محتوای کتاب را خوب به‌‌‌ خاطر بسپاریم باید چند نکته را یاد بگیریم.

اولین مهارت این است که بدانیم چه کتابی ارزش خواندن دارد. وقتی ذهن‌‌‌مان پر باشد از اطلاعات غیرضروری ناخودآگاه ، یادآوری نکات مهم سخت می‌‌‌شود. پس قبل از شروع یک کتاب نگاهی به فهرست آن بیندازید، مقدمه و چند صفحه اول آن را بخوانید، در اپلیکیشن‌‌‌ها و سایت‌‌‌های حوزه کتاب، نقد و نظر دیگران را بخوانید تا انتخاب خوبی داشته باشید. انتخاب درست، شروع به‌‌‌ خاطر سپردن کتاب است.

 در گام دوم کتابی را انتخاب کنید که به کارتان می‌‌‌آید و کاربردی بودن آن را در زندگی شخصی یا شغلی و خانوادگی به‌‌‌ صورت ملموس حس کنید. کتابی که کاربردی نباشد و به‌‌‌ کارتان نیاید خوب به ‌‌‌خاطر سپرده نمی‌‌‌شود.

 یادداشت برداری و خلاصه‌‌‌ نویسی را فراموش نکنید. این‌‌‌ که ایده اصلی کتاب چه ‌‌‌بود؟ مطالعه‌‌‌اش چه فایده‌‌‌ای برای شما داشت؟ از خودتان بپرسید اگر بخواهید محتوای کتاب را برای دیگران تعریف کنید چه می‌‌‌گویید؟ مرور همین نکته کمک می‌‌‌کند محتوای کتاب را به‌‌‌خاطر بسپارید.

 مضمون کتاب را دنبال و با دیگران در خصوص آن بحث کنید. کتاب‌‌‌هایی در موافقت و مخالفت آن بخوانید تا مفهومی را که کتاب در ذهن‌‌‌تان شکل داده عمق دهید و زوایای دیگر را بررسی کنید. بدون این تضارب آرا، خودتان تحلیلی از کتاب نخواهید داشت. در نهایت بد نیست دوباره هایلایت‌‌‌ها و خلاصه‌‌‌ها را بخوانید تا محتوای کتاب در ذهن‌‌‌تان تثبیت شود.

بسیاری از ما ضرورت کتاب‌‌ خوان شدن را درک می‌‌کنیم، از فوایدش خبر داریم، می‌‌دانیم با مطالعه بیشتر، ذهن‌‌مان مدام در تکاپوست و برای همین چیزهای بیشتری یاد می‌‌گیریم و از رکود فرار می‌‌کنیم و برای همین اضطراب کمتری را تجربه می‌‌کنیم چون حال خوبی داریم. اما با این‌‌ که از فواید مستقیم و غیرمستقیم کتاب‌‌ خوانی اطلاع داریم نمی‌‌توانیم این عادت را در سرمان جا بیندازیم. مشکل این جاست که ما به جای روندها روی اهداف تمرکز می‌‌کنیم. فکر می‌‌کنیم اگر کتاب خوانی را به‌‌ عنوان یک هدف تعیین کنیم خود به خود مشکل حل می شود، در حالی که تا روند را اصلاح نکنیم مشکل ما به قوت خودش باقی‌‌ است.

کتاب خوانی نتیجه یک روند است و با تعیین هدف به آن نمی‌‌رسیم. ما باید مسیر کتاب خوان شدن را بشناسیم. با چالش‌‌ها و فرصت‌‌هایش آشنا شویم و وقتی روند درستی برای تثبیت این عادت تعریف کردیم می‌‌توانیم به حصول نتیجه امیدوار باشیم. این ‌‌که کاغذ جلوی‌‌مان بگذاریم و بگوییم از این ساعت تا آن ساعت فلان کتاب را می‌‌خوانم قِلق کار نیست. باید عوامل بازدارنده مثل اینترنت، تلفن، تلویزیون و… را حذف کنیم و حتی یک تشویق کوچک هم برای خودمان درنظر بگیریم. این‌‌ که بخواهیم هر نوع کتابی بخوانیم هم اشتباه دیگری است. باید به الگوی کتاب خوانی خودمان و نوع موضوعات مورد علاقه احاطه پیدا کنیم. یکی دیگر از چالش‌‌ها خرید کتاب‌‌هایی با تخفیف زیاد است که ما را از کتاب خوانی دور می‌‌کند. این نوع کتاب‌‌ها عموماً کیفیت کاغذ پایین، ترجمه ضعیف و موضوعات سطحی دارند و باعث می‌‌شوند ما رغبتی به مطالعه بیشتر نداشته باشیم. پس روند را با مثال‌‌های مشابه و مصادیق بیشتری از چالش‌‌ها و فرصت‌‌ها، موانع و پاداش‌‌ها برای کتاب خوانی در ذهن‌‌تان ترسیم کنید تا در ایجاد این عادت موفق باشید.