مجله اینترنتی دوستان مجله خبری و سبک زندگی
این روز‌ها در رادیو و تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های خبری و روزنامه‌ها، نام «گورخر ایرانی» بر سر زبان‌هاست؛ از داخل و خارج ایران، این‌سو و آن‌سوی دنیا، تحلیل و خبر پخش و پست و توئیت می‌شود که پنج رأس گورخر ایرانی که در معرض انقراض قرار دارد، با بی‌تدبیری مسؤولان سازمان حفاظت محیط‌زیست به قربانگاه رفته‌اند.
فارس: پروژه انتقال ۱۰ رأس گورخر ایرانی که یک نر بالغ نیز جزو آن‌ها بوده است، با هدف زادآوری این نوع گونه جانوری کمیاب و در آستانه انقراض، هفته گذشته در حالی اجرا شد که پنج رأس ازجمله نر زادآور گروه بر اثر بی‌توجهی‌های مجریان پروژه تلف شدند.
واکنش‌های مختلفی این روز‌ها از سوی دوستداران محیط‌زیست و حافظان حیات‌وحش در این‌باره رخ داده است.
از طرفی دیگر، مدیران سازمان حفاظت محیط‌زیست که مجری انتقال ۱۰ رأس گورخر ایرانی از پارک ملی توران به پارک ملی کویر بوده‌اند، دلایل مختلفی برای اتلاف نیمی از این گونه‌های نایاب در دست انتقال مطرح می‌کنند که جای بررسی دارد.
اما آخرین شرایط گورخر ایرانی و واقع ماجرا از ابتدا تا امروز چیست؟ در گزارش پیش‌رو، این مسأله را بیشتر بررسی می‌کنیم.
گورخر ایرانی؛ دوست‌داشتنی کویر
در گام نخست، باید بدانیم گورخر ایرانی که این روز‌ها بسیار زیاد اسمش را می‌شنویم، چه نوع حیوانی است که تا این حد اهمیت یافته؟
بر اساس برخی یافته‌ها، گورخر ایرانی با نام لاتین E. quus hemionus onager زیرگونه‌ای از گورخر آسیایی است که می‌توان از آن با عنوان «آرامِ دوست‌داشتنی کویر» هم یاد کرد.
«هوشنگ ضیایی» در کتاب «راهنمای صحرایی پستانداران ایران» که در سال ۱۳۸۷ از سوی انتشارات کانون آشنایی با حیات‌وحش به چاپ رسیده است، می‌گوید: برخی از محققان گورخر ایرانی را زیرگونه‌ای به نام Ehemionus onager می‌دانند؛ ولی اخیراً عده‌ای از محققین به این نتیجه رسیده‌اند که گور ایرانی گونه‌ای به نام (Eonager) است که نمونه تیپ آن اولین بار از اطراف قزوین گزارش شده است.
ضیایی در ادامه به بیان مشخصات گورخر ایرانی می‌پردازد و می‌نویسد: گور ایرانی شباهت زیادی به الاغ دارد؛ ولی قدری از آن بزرگ‌تر است. گوش‌ها بلند، باریک و نوک‌تیزند. سم‌ها پهن‌تر از الاغ بوده و دم بلند و نیمه انتهایی آن مو‌های بلندی دارد. رنگ پشتش زرد متمایل به نارنجی، پایین بدن، پهلو‌ها و کفل‌ها سفید متمایل به زرد است. یال سیاه‌رنگی روی گردن و نوار قهوه‌ای تیره‌ای در پشت دارد که تا دم ادامه می‌یابد.
خطر انقراض در کمین زردِ زیبا
امروز اینکه دغدغه‌های تکثیر و توجه به گورخر ایرانی از کجا آغاز شد، اهمیت زیادی در فهم مسأله چرایی بازتاب قابل توجه اتلاف پنج رأس گورخر ایرانی دارد؟
این دغدغه گویا از نقطه‌ای آغاز شد که کارشناسان محیط‌زیست به این نتیجه رسیدند که خطر انقراض در کمین زردِ زیباست.
بررسی‌ها نشان می‌دهد گورخر ایرانی به‌شدت در معرض خطر انقراض قرار گرفته و تنها حدود ۶۰۰ رأس از آن باقی مانده است که با هر شیوه‌ای باید ضامن زیست و تکثیر آن‌ها بود و این البته که دغدغه کمی نیست.
اینک دیگر خبری از جمعیت شاد و خرامان گورخر آسیایی در خاورمیانه، آسیای میانه و چین نیست و فقط زیرگونه مهم و کمیابی از نوع ایرانی آن، تنها در منطقه خارتوران شاهرود و بهرام گور شهرستان نی‌ریز باقی مانده است که آن هم با بی‌تدبیری‌های اخیر بیم نقصان در حفاظتشان بیش از گذشته می‌رود.
هوشنگ ضیایی، کارشناس محیط‌زیست می‌گوید: گورخر ایرانی در گذشته به تعداد زیاد در حاشیه کویر مرکزی از شمال زابل تا خراسان، سمنان، جنوب ورامین، قزوین، دشت‌های مجاور پارک ملی کلاه قاضی و گاوخونی در استان اصفهان، سیرجان و بافت در استان کرمان، بهرام گور در استان فارس، ابرقو، هرات و نایبندان در استان یزد وجود داشته است. تعدادی نیز در اواسط دهه ۵۰ در منطقه خوش ییلاق واقع در شاهرود رهاسازی شدند.
مدت آبستن گورخر ایرانی حدود یک سال است که در آن، تنها یک بچه می‌زاید و طول عمر گور حدود ۴۰ سال است.
نابودی همه‌گیر و نگران‌کننده
بر اساس مطالعات صورت‌گرفته، گله‌های بزرگ گور در گذشته‌ای که چندان از آن دو هم نشده‌ایم، در بسیاری از مناطق استپی و بیابانی کشور مشاهده می‌شده است که سالانه ده‌ها مورد زادآوری داشته‌اند.
این وضع، اما امروز خوب نیست؛ در حال حاضر، نسل گورخر کمیاب ایرانی تقریباً در تمام مناطق به‌جز منطقه حفاظت‌شده بهرام گور و پارک ملی توران نابود شده است؛ این البته احتمالی است که محیط‌بانان و کارشناسان محیط‌زیست می‌دهند و می‌گویند دوربین‌های آن‌ها شاهد این گونه جانوری جز در این دو منطقه نبوده است.
طبق آمار‌هایی که از سال ۱۳۵۶ وجود دارد، در پارک ملی کویر چیزی حدود ۲۰۰ رأس گورخر ایرانی در آن زمان وجود داشته است که تعدادشان با دلایل مختلفی به‌سرعت کاهش یافته است.
بررسی‌های حدود هفت سال بعد در پارک ملی کویر نشان می‌دهد در سال ۱۳۶۳ فقط سه رأس گورخر ایرانی در منطقه چاه غرغره مشاهده شده است که خبر خوبی برای دوستداران محیط‌زیست نیست.
بدتر از این، اطلاعات محیط‌بانانی بود که می‌گفتند از سال ۱۳۶۳ به بعد هیچ گورخر ایرانی‌ای را در پارک ملی کویر ندیده‌اند.
نسل گورخر ایرانی بی‌تردید امروز در معرض انقراض قرار دارد؛ گونه‌ای ارزشمند و زیبا که با رویه کنونی، به‌زودی با ما خداحافظی می‌کند. مدیران محیط‌زیست می‌گویند گورخر ایرانی در سال ۱۳۹۳ تنها در دو استان سمنان و فارس دیده شده است.
کارشناسان محیط‌زیست به تقسیمات چهارگانه‌ای از گونه‌های جانوری می‌پردازند که هر یک تعاریف خاص خود را دارد؛ آن‌ها گونه‌های مختلف جانوری را در معرض خطر شدید، گونه‌های آسیب‌پذیر، گونه‌های مورد حمایت و گونه‌های در معرض خطر تهدید انقراض دسته‌بندی می‌کنند.
شوربختانه باید گفت که گورخر ایرانی بر اساس این تقسیم‌بندی‌ها، در رده گونه‌های در معرض خطر شدید انقراض جای می‌گیرد و بیم نابودی آن می‌رود.
زیست‌کره توران؛ مناسب برای زندگی
پیش‌بینی‌ها از شمار گورخران ایرانی حاکی است که حدود ۲۰۰ رأس از این گونه در معرض نابودی در منطقه حفاظت‌شده بهرام گور و اگر تخمین‌ها درست از آب درآمده باشد، چیزی معادل همین تعداد نیز در مجموعه زیست‌کره توران در شهرستان شاهرود وجود دارد؛ همان‌جایی که پنج رأس گورخر ایرانی تلف‌شده در آن زنده‌گیری شدند.
پارک ملی توران در منتهی‌الیه شرقی استان سمنان و در جنوب شرقی شهرستان شاهرود جای دارد؛ این مجموعه در ضلع جنوبی جاده تهران- مشهد، شرق دهستان طرود، غرب دهستان زمان‌ها و شمال شرقی کویر مرکزی ایران واقع شده است.
در توران ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و دو گونه دوزیست شناسایی شده‌اند که شاخص‌ترین آن‌ها، یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی است.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان که خبر عزلش امروز رسانه‌ای شد، در همین زمینه معتقد است: ذخیره‌گاه زیست‌کره توران شاهرود اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و بیشترین جمعیت گورخر ایرانی آزاد را در خود جای داده است.
بهرام‌علی ظاهری با تأیید اینکه گورخر ایرانی تنها در دو استان سمنان و فارس زیست می‌کند و اهمیتش بسیار زیاد است، می‌گوید: مهم‌ترین زیست‌بوم این گونه جانوری در خطر انقراض، توران در شهرستان شاهرود است.
پارک ملی کویر؛ چشم در راه گور ایرانی
پارک ملی کویر یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مناطق حفاظت‌شده کشورمان محسوب می‌شود که بیشتر آن در شهرستان گرمسار و بخش‌های کوچکی هم در استان‌های تهران، قم و اصفهان قرار دارد و به لحاظ زیست‌محیطی اهمیت فراوانی دارد.
گزارش‌ها حاکی از آن است که گله‌های بزرگ گورخر ایرانی در گذشته در پارک ملی کویر زیست داشته‌اند و دهه ۶۰ زمان خداحافظی گوران ایرانی با این پارک بزرگ بوده است.
آخرین نمونه‌ها از گورخر ایرانی در سال ۱۳۶۳ در پارک ملی کویر مشاهده شده است و گفته می‌شود نسل این جانور کمیاب امروز در این پارک از میان رفته است.
سابقه انتقال گوران ایرانی
در آخرین پروسه انتقال گورخر‌های ایرانی، اتلاف پنج رأس از آن‌ها گزارش شده است که مربوط به همین چند روز پیش است؛ این روز‌ها همه از چرایی و سابقه انتقال می‌پرسند.
بر اساس مستندات موجود، ۱۱ رأس گورخر ایرانی از منطقه توران شاهرود در سال ۱۳۵۱ زنده‌گیری و در دشت خونیچه خوش‌ییلاق رهاسازی شده‌اند؛ شاید این تقریباً نخستین عملیات با نام «انتقال گورخر ایرانی» باشد که صورت گرفته است.
این روند ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۳۷۷ با همکاری کارکنان محیط‌زیست یزد و سمنان، کارشناسان موفق شدند تا با استفاده از کمند، زنده‌گیری و انتقال چهار رأس گورخر ایرانی از پارک ملی توران به منطقه کالمند در استان یزد را به انجام برسانند و تعداد این گور‌ها در سال ۱۳۸۷ به ۳۲ رأس افزایش یافته بود.
معاون سابق محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در خصوص انتقال تعدادی از گور‌های این استان به مناطق دیگر گفت: بحث انتقال گونه‌ها و راه‌اندازی سایت‌های محافظت از گونه‌های در اسارت از سال ۱۳۷۵ در کشور رایج شد و طی این مدت تعدادی از گور‌های منطقه توران را به استان‌هایی نظیر یزد و کرمان انتقال دادند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تغییر محل زندگی این گونه در خطر ممکن است مشکلاتی را برای گور‌های در اسارت ایجاد کند، اظهار کرد: از آنجا که در گذشته جمعیت گور در کل مناطق کویری ایران و از جمله در همین یزد و کرمان پراکنده بوده، انتقال این گور‌ها مشکلی را به همراه نخواهد داشت.
برنامه احیای گورخر ایرانی در پارک کویر
پارک ملی کویر در غرب استان سمنان یکی از زیستگاه‌های مهم گورخر ایرانی محسوب می‌شود.
با توجه به اهمیت گورخر ایرانی به‌عنوان تنها بازمانده علفخواران تک‌سم و از گونه‌های شاخص استان، برنامه احیای جمعیت گورخر ایرانی در پارک ملی کویر از سال گذشته با شروع فاز مطالعاتی آغاز شد.
توران جایمان خوب بود
عباسعلی دامن‌گیر، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در همین حال از رشد بیش از ۱۱.۵ درصدی جمعیت گورخر ایرانی در پارک ملی توران نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: طبق آمار‌های موجود طی ۱۰ سال گذشته نیز این جمعیت بیش از دو برابر افزایش یافته است.
بازگشت پس از ۳۳ سال
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان گفت: طرح معرفی مجدد گورخر ایرانی در کویر مرکزی با انتقال این گونه نادر از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به پارک ملی کویر مرکزی هم‌زمان با هفته محیط‌زیست در نیمه خردادماه اجرا و منجر به حضور گونه نادر گورخر ایرانی در پارک ملی کویر پس از ۳۳ سال می‌شود.
دامن‌گیر گفت: بازدید از زیستگاه‌های مستعد اجرای طرح معرفی مجدد گورخر ایرانی به پارک ملی کویر مرکزی همچون چشمه پیغمبر و اطراف آن در حوزه سیاهکوه، زیستگاه چشمه طلحه و چاه میش مست در حوزه ملک‌آباد انجام شده بود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان با اشاره به بررسی‌های میدانی و سوابق مطالعاتی برای شناسایی و معرفی زیستگاه‌های مستعد اجرای طرح معرفی مجدد گورخر ایرانی در کویر مرکزی اظهار کرد: درنهایت، دشت شمالی سیاه کوه در محدوده زیستگاه دشتی چشمه پیغمبر به‌عنوان زیستگاه مورد توافق و اجماع نظر کارشناسان و متخصصان برای عملیاتی کردن معرفی مجدد گورخر ایرانی در کویر مرکزی انتخاب شد.
دامن‌گیر با اعلام اینکه برای انتقال گونه نادر گورخر ایرانی از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به پارک ملی کویر مرکزی تصمیم‌گیری لازم صورت گرفته است، خاطرنشان کرد: این موضوع علاوه بر ارتقای تنوع زیستی، می‌تواند بر جاذبه‌های طبیعی منطقه هم بیفزاید.
وی افزود: به‌رغم جمعیت مناسب گورخر ایرانی در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران، این اقدام در راستای ارتقای تنوع زیستی و احیای گونه در زیستگاه پیشین خود صورت می‌گیرد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان تأکید کرد: اجرای این طرح نه‌تن‌ها منجر به گسترش طرح قلمرو زیستی گورخر ایرانی در شرق و غرب استان سمنان می‌شود، بلکه پویایی سایر گونه‌ها و تنوع زیستی پارک ملی کویر مرکزی را نیز در پی خواهد داشت.
دامن‌گیر گفت: اجرای این طرح هم‌زمان با هفته محیط‌زیست در نیمه خردادماه خواهد بود و منجر به حضور گونه نادر گورخر ایرانی در پارک ملی کویر پس از ۳۳ سال می‌شود.
فاز عملیاتی برنامه احیای گورخر ایرانی
حمید ظهرابی، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست که در گذشته نیز مدیرکلی محیط‌زیست استان سمنان را بر عهده داشته است، می‌گوید: احیای جمعیت گورخر، با انتقال هفت گورخر ایرانی از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به در پارک ملی کویر وارد فاز عملیاتی شد.
وی افزود: گورخر‌های منتقل‌شده، از سایت تکثیر و پرورش موجود در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به پارک ملی کویر منتقل‌شده‌اند.
او اضافه کرد: تعداد ۱۰ گورخر در این فرایند، زنده‌گیری شده‌اند که متأسفانه حین انتقال، سه گورخر تلف شده‌اند؛ اما هفت گور به‌سلامت به مقصد رسیده‌اند.
ظهرابی خاطرنشان کرد: یکی از گور‌ها به دلیل حساسیت به «آتروفین» (داروی بیهوشی مختص فردسمان) پس از بیهوشی شرایط پایداری نداشته و تلف شده و دو گور دیگر نیز حین انتقال تلف شده‌اند.
بیهوشی با روش‌های روز دنیا!
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان هم ضمن بیان اینکه این اداره توانسته است پس از ۳۳ سال و برای اولین بار در کشور ایران، عملیات زنده‌گیری گورخر ایرانی به روش بیهوشی را به مرحله اجرا درآورد، می‌گوید: در این پروژه، ۱۰ رأس گورخر ایرانی از سایت علمی و تحقیقاتی توران با روش‌های روز دنیا بیهوش شده و پس از قرار گرفتن در محفظه‌هایی که از قبل طراحی و ساخته شده بود، به‌وسیله کامیون‌های مخصوص به پارک ملی کویر مرکزی منتقل شدند.
دامن‌گیر ادامه داد: علی‌رغم مسیر سخت و سنگلاخی پارک ملی کویر، خوشبختانه این پروژه با ۷۰ درصد موفقیت به سرانجام رسیده و هفت رأس از این جانوران زنده‌گیری‌شده به سلامت به زیستگاه جدید خود منتقل شدند.
وی با اشاره به اینکه تلف شدن حیوانات در فرآیند انتقال امری طبیعی بوده و این امکان در همه دنیا وجود دارد، اضافه کرد: یکی از گور‌ها به دلیل حساسیت به داروی بیهوشی مخصوص فردسمان تلف شده و دو رأس دیگر نیز به دلیل شرایط سخت انتقال و بیابانی و کویری بودن جاده تلف شدند.
قطعاً تلفات داریم!
عباسعلی دامن‌گیر، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان، اما در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در سمنان درباره تلف شدن گورخر‌های ایرانی می‌گوید: خبر تلف شدن گورخر‌ها حتماً صحت دارد و اجازه دهید تا بررسی‌های دقیق را انجام دهیم تا خبر کاملی در اختیار مردم قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه در این ارتباط با دکتر خرازیان معاون سازمان محیط‌زیست مصاحبه‌ای شده است، اضافه کرد: کلیات ماجرا همان است که در این مصاحبه آمده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان با تأکید بر اینکه در این نقل و انتقالات قطعاً تلفات داریم، اظهار کرد: اینک دنبال دلیل تلف شدن این گورخر‌ها هستیم.
گورخر‌ها سلامت منتقل شدند
احمد رادمان، رئیس اداره پارک ملی توران نیز در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در سمنان می‌گوید: از جزئیات و دلایل اتلاف این گورخر‌ها خبری نداریم؛ اما گورخر‌ها از پارک ملی توران صحیح و سلامت منتقل شدند.
وی اظهار کرد: طی اطلاعی که داشتیم، تا گرمسار وضع گورخر‌ها خوب بوده است و بعد از آن را دیگر خبری ندارم!
انتقال گورخر‌ها بدون اطلاع دامپزشکی!
محمد سعیدی، مدیرکل دامپزشکی استان سمنان هم در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در سمنان در واکنش به روند بررسی دلایل گورخر‌های تلف‌شده اظهار کرد: مرجع تشخیص بیماری‌های دامی با دامپزشکی است و این موارد تحت نظر اداره دامپزشکی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: ما از پنج رأس گورخر ایرانی که در عملیات انتقال تلف شدند، فقط در آخرین مورد در جریان قرار گرفتیم و در چهار رأس تلفات قبلی در جریان ماجرا نبودیم.
مدیرکل دامپزشکی استان سمنان اضافه کرد: آخرین مورد تلفات هم بر مبنای حدس و گمان‌هایی که تلفات قبلی بود و اطلاعاتی که باید کسب می‌کردیم، لاشه‌ها را بازرسی کردیم و معدوم‌سازی و کار‌های بهداشتی آن را انجام دادیم.
بیماری مشاهده نشد
مدیرکل دامپزشکی استان سمنان با اشاره به اینکه نمونه‌برداری از لاشه‌های گورخر‌های ایرانی انجام شده است، تصریح کرد: نمونه‌ها را به آزمایشگاه‌های مرجع کشوری فرستادیم و برای مرکز تشخیص سازمان دامپزشکی کشور هم ارسال کردیم.
سعیدی بیان کرد: منتظر پاسخ آزمایشگاه هستیم تا بتوانیم اعلام نظر قطعی کنیم، ولی از وضع لاشه‌هایی که بررسی کردیم، علائمی دال بر بیماری واگیر، ویروسی و میکروبی مشاهده نشد.
وی با تأکید بر اینکه نمی‌توانیم نظرمان را الان ارائه دهیم و نظر دقیق منوط بر آمدن جواب قطعی آزمایشات است، تصریح کرد: نظر میدانی و بالینی باید تأیید شود.
بیهوشی و ماجرا‌های آن
مدیرکل دامپزشکی استان سمنان با اشاره به اینکه دارو‌های بیهوشی دوز مصرفی خاصی برای حیوانات دارد، اضافه کرد: باید این میزان دوز رعایت شود؛ اگر درست استفاده نشود، امکان وارد آمدن شوک به حیوانات وجود دارد و برخی از دارو‌های بیهوشی در بعضی گونه‌ها نباید استفاده شود و مواردی از این گونه بحث‌ها امروز وجود دارد.
سعیدی با بیان اینکه اقدام محیط‌زیست در انتقال گورخر‌ها بدون اطلاع دامپزشکی بوده است، تصریح کرد:، چون تیم بهداشتی دارند، بیهوشی را انجام می‌دهند و نباید در این مورد حتماً با اطلاع ما باشد.
وی با تأکید بر اینکه در جریان ریز برنامه‌های محیط‌زیست نیستیم، اضافه کرد: تأکید ما این است که جابه‌جایی هر نوع دامی باید با هماهنگی ما باشد؛ دام ارزشمندی را از منطقه‌ای به منطقه دیگر منتقل می‌کنیم؛ اما منطقه‌ای که این کار انجام شده، شاید کانون بیماری خاص باشد و این دام‌های ارزشمند ما درگیر آن بیماری‌ها شده باشند.
سعیدی بیان کرد: ممکن است دامی که منتقل می‌کنیم دارای بیماری یا ناقل میکروب و ویروس باشد و حجم زیادی از سرمایه دامی را در آن محل‌ها تهدید کند و باید به این موارد عنایت داشت.
وی تأکید کرد: هماهنگی‌ها اگر با دامپزشکی به‌عنوان متولی بهداشت و سلامت دام و دام‌پروری انجام می‌شد، از خیلی از مشکلات و بحران‌های بعدی جلوگیری می‌کرد.
عزل و عذرخواهی مرهم نمی‌شود.
اما معاون اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در پی تلف شدن پنج رأس گورخر ایرانی انتقالی به پارک کویر برکنار شد و مدیرکل محیط‌زیست سمنان هم عذرخواهی کرد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در بیانیه‌ای، ضمن اظهار تأسف بابت تلف شدن پنج رأس گورخر ایرانی در پروژه انتقال از پارک ملی توران به پارک ملی کویر نوشت: از تمام مردم عزیز، دوستداران محیط‌زیست و حیات‌وحش و مسؤولان سازمان، رسماً عذرخواهی می‌کنیم.
وی هدف از این پروژه را حفظ این‌گونه بومی ایران بیان کرد و افزود: یکی از دلایلی که این اتفاق ناگوار رخ داده، قصور، کوتاهی و اشتباه کارکنان در این امر خطیر است و به همین دلیل معاونت محیط طبیعی استان به‌عنوان مدیر پروژه از سمتش عزل شد و با تمام کسانی که به‌طور مستقیم در جریان انتقال این‌گونه ارزشمند جانوری دخیل بوده و اشتباهات آن‌ها برای این اداره محرز شده ازجمله رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش استان برخورد قاطع و قانونی به عمل خواهد آمد.
علت مرگ؛ ضربه به سر یا داروی بیهوشی؟
به‌هرحال، مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط‌زیست گرچه مدعی است که «به احتمال زیاد یکی از دلایل تلف شدن گورخر‌ها ضربه‌هایی است که به سر حیوان حین انتقال وارد شده»؛ اما دلایل دیگر برای تلف شدن این گورخر‌های کمیاب را نیز رد نمی‌کند.
بنا بر تصاویر موجود، گویا پوشش حداقلی در قفس‌های انتقال گورخر‌ها وجود داشته است و از طرفی این تعداد تلفات برای انتقال گونه‌ای جانوری از نقطه‌ای به نقطه دیگر در هیچ جای جهان وجود ندارد.
یک احتمال در کنار همه احتمالات، این است که مأموران انتقال گورخر‌های ایرانی از دوز بیش از اندازه داروی بیهوشی یا نوع نامتناسب داروی بیهوشی با گورخر‌های ایرانی استفاده کرده باشند که البته مقرر شده است تا در این‌باره، سازمان دامپزشکی کشور با تشکیل کارگروهی اقدام و اعلام نظر کند.
آنچه مسلم بوده، این است که در ادامه اجرای طرح احیای گورخر ایرانی در کویر مرکزی ایران که قرار است باز هم تعدادی از این جانور ارزشمند کشورمان در فرایند انتقال قرار گیرند، اوج دقت و کار کارشناسی صورت گیرد تا شاهد از دست دادن این گونه نباشیم.
در عین حال، برخورد با مدیران پروژه که مسؤولیت صیانت از گونه‌های جانوری در معرض انقراض را برابر قانون بر عهده دارند و به مسؤولیت خود به‌درستی عمل نکرده‌اند، حداقل کاری است که باید صورت گیرد.