شخصیت اخلاقی اکبر عالمی چگونه با جایگاه بلند علمی‌ اش درآمیخته بود؟

دکتر اکبر عالمی متولد ۱۳۲۴ در اهواز بود. او دانش آموخته رشته سینما از دانشکده هنرهای دراماتیک دانشگاه هنر تهران بود که به انگلیس رفت و پس از دریافت مدرک دکترای سینما، به ایران بازگشت. زنده‌یاد عالمی با بازی در فیلم سینمایی «بابا نان داد» به سینما وارد شد، اما همین یک اثر، تنها تجربه او در زمینه هنرپیشگی سینما باقی ماند. او علاوه بر اجرای برنامه‌های تخصصی سینمایی در تلویزیون، منتقد، استاد دانشگاه، مستندساز و گوینده نیز بود. در عین حال که زنده‌یاد اکبر عالمی مؤلف کتاب‌های سینمایی نیز بود، اما بیشتر از هرچیز به خاطر برنامه‌های پیشرو و جریان‌سازی مانند «آن روی سکه» و «هنر هفتم» شناخته می‌شود که از تلویزیون پخش می‌شد. او بعدها «سینما ماورا» و «سینما پنج» را نیز اجرا کرد. سبک اجرا، فن بیان و تحلیل‌های سینمایی وی، پایه‌گذار گونه‌ای از برنامه‌های سینمایی شد که رد پای آن را تا همین امروز می‌توان در آنتن تلویزیون پیدا کرد. ظاهر آراسته و جذبه این استاد فقید سینما از دیگر ویژگی‌های بارز او بود که در نخستین نگاه، به چشم می‌آمد. استاد اکبر عالمی اوایل مهرماه در حالی که برای ساخت مستندی درباره کرونا به بیمارستان‌ها می‌رفت، به این ویروس مبتلا شد و دیروز درگذشت.

 اواخر سال ۹۳ در جشن تصویر سال، مراسم بزرگداشتی برای این استاد سینما برگزار شد و خود او در آن سخنرانی کرد. فرازی از سخنان جالب زنده‌یاد اکبر عالمی را در این مراسم به نقل از ایسنا بخوانید: «حالا من ۷۰ ساله ام و می‌گویم به خواب می‌ماند این زندگی.  وقتی برنامه «هنر هفتم» به من پیشنهاد شد، فکر می‌کردم تلویزیون چه قدرت حیرت‌آوری دارد. با ترس مقدس برنامه‌ها را اجرا می‌کردم… اولین ترسم از استادانم یعنی هوشنگ کاووسی و خسرو سینایی بود که نکند چیزی را اشتباه بگویم و آن‌ها بگویند که غلط است. دومین ترسم از دانشجویانم بود. در کلاس درس شما فقط درس نمی‌دهی بلکه چیزهایی هم می‌گیری. ترس سومم هم از مردمی بود که مالیات می‌دهند تا یک مجری تلویزیونی جلوی آینه جلوه‌گری کند. من با این ترس مقدس زندگی کردم. با همان ترس مقدس در کلاس درس و تلویزیون حاضر شدم.»

زنده‌یاد اکبر عالمی در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از افرادی بود که باعث شد آرشیو ارزشمند تلویزیون از بین نرود. دیروز ویدئویی از خاطرات زنده‌یاد عالمی در فضای مجازی پخش شد که به همین بحث می‌پرداخت. وی در این ویدئو، افرادی را که می‌خواستند آرشیو از بین برود این‌گونه توصیف می‌کند: «تندروهایی که به نظر من اصلا هم مذهبی نبودند و فقط می‌خواستند مدارک و اسناد را نابود کنند.» او در ادامه خاطره‌اش را نقل می‌کند: «رفتم پیش آقای حسن حبیبی و گفتم به بهانه طاغوت‌زدایی، به آرشیو نگاتیو ما حمله کرده‌اند. اگر آرشیو نگاتیو که در آن جشن‌های ۲۵۰۰ ساله و جشن‌های تاج گذاری هست نابود شود، صد سال دیگر چطور به شاگردان مان بگوییم یک آدمی مثل این دیو قابلمه‌به‌سر، تاجی روی سرش گذاشته و خودش تاج را روی سر همسرش هم گذاشته و مراسمی عجیب‌وغریب در قرن بیستم داشته‌اند؟ [دکتر حبیبی] گفت فهمیدم چه می‌گویی. به رئیس دفترش گفت که آن جا را پلمب کنید. در [آرشیو] پلمب شد و هیچ‌کس دیگر نیامد.»

به محض اعلام خبر درگذشت این چهره خوش نام سینمایی، پیام‌های تسلیت فراوانی از سوی مسئولان و هنرمندان منتشر شد که مهر تأیید دیگری بر جایگاه هنری و ویژگی‌های شخصیتی وی بود. حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی از نخستین چهره‌هایی بود که صبح دیروز پیام تسلیتی درباره درگذشت استاد اکبر عالمی صادر کرد. او در بخشی از پیام خود نوشت: «زنده‌یاد اکبر عالمی معیار سینماگر اندیشه‌مدار و مصداق انسان وارسته و اخلاق‌مدار بود. آثار او چه در قاب دوربین، چه بر مرکب قلم و چه بر مسند معلم دانشگاه، حکایت از نگاه انسانی و مهربانانه او به زندگی و جهان پیرامونش داشت. نگاه مسئولانه او همین بس که در به تصویر کشیدن مجاهدت‌های ایثارگران سپیدجامه به بیماری مبتلا شد.» عبدالعلی علی‌عسکری رئیس سازمان صداوسیما نیز در پیام تسلیتی نوشت: «فقدان دکتر عالمی عزیز برای اهالی عرصه نمایش، تلخ است. او نقشی مهم در شناساندن هنر هفتم به سینمادوستان داشت و در سال‌های متمادی حضورش در سازمان صداوسیما، چهره‌ای کوشا و متعهد بود.»

ابراهیم حاتمی‌کیا فیلم ساز صاحب‌نام در پیامی مفصل از شاگردی خود در محضر زنده‌یاد عالمی نوشت. در بخشی از پیام وی آمده است: «او با کیف چرمی بزرگی وارد کلاس می‌شد و همچون شعبده‌بازان یکی‌یکی از کیف، اسلاید و کتابی و ابزاری بیرون می‌کشید و ساعت‌ها به شیوه سمعی و بصری شاگردان را سِحر می‌کرد. استاد به من جسارت داد و من در زیرزمین خانه، فیلم سوپر ۸ را که ۱۵ متر طول داشت ظاهر کردم. باوری که استاد به ما می‌داد از جنس سحر بود. او ایمانی می‌داد که فراتر از تکنیک بود.» اکبر زنجانپور از هنرمندان شناخته‌شده سینما، تئاتر و تلویزیون نیز در پیامی نوشت: «امروز هم خبر از دست دادن اکبر عالمی عزیز را شنیدم و در غمش نالان‌تر شدم، مرد بزرگی که سینما و انسانیت را داغدار کرد.» فرزاد حسنی مجری تلویزیون نیز در گفت‌وگویی با مهر، درباره ویژگی‌های حرفه‌ای اکبر عالمی گفت: «اکبر عالمی هیچ گاه مجری‌ معمولی نبود و «آن روی سکه» باعث شد بعد از آن هم پی جوی دیگر برنامه‌های او باشیم و تا «هنر هفتم» همگان را دوباره با خود همراه کرد. در این برنامه هم به گونه‌ای سخن گفتن از سینما را باب کرد که بعدها در بیشتر برنامه‌های سینمایی از الگوهای او استفاده شد. او آداب تخصصی خودش را داشت و از زیاده‌گویی و بیهوده‌گویی پرهیز می‌کرد. همیشه هم روی این نکات تاکید داشت که مجری باید در مقابل مهمان از تولید کلمات اضافی اجتناب کند و بر این مسئله روی خود مراقبت داشته باشد.»