پیروزی نفتی زنگنه؛ برجام دوم دولت تدبیر و امید

تنها کمی بیشتر از یک سال زمان لازم بود تا موفقیت بیژن زنگنه در وادار کردن تولیدکنندگان نفت برای پذیرش حق ایران در بازار و کاستن از تولید سایر اعضای اوپک آشکار شود؛ موفقیتی که بی گمان باید آن را دومین برجام دولت یازدهم نامید.

پس از گذشتن یک سال و اندی از اجرای برجام بیژن نامدار زنگنه دومین وزیر ایرانی بود که فضای بین المللی را وادار به عقب نشینی و پذیرفتن شرایط کشورمان کرد.

درست هم زمان با مذاکرات ژنو و نهایی شدن توافق برجام عربستان از دو جهت نگران بود؛ توافق ایران با کشورهای غربی بر سر موضوع هسته ای که می توانست گرانیگاه تجاری و سیاسی منطقه را جابه جا کند از سویی و بازگشت ایران به بازار جهانی نفت که به معنای کاهش سهم دیگر تولیدکنندگان بزرگ به خصوص عربستان بود از سوی دیگر.

نگرانی های عربستان چندان هم بیراه نبود چرا که جمهوری اسلامی ظرف کمتر از یک سال از توافق ژنو نه تنها توانست جایگاه سومی خود را در میان تولیدکندگان اوپک بازپس گیرد بلکه در تولید نفت و گاز نیز شاهد رشد بود.

بنابر گزارش اوپک ایران با رشد تولید نفت در نیمه نخست سال ۲۰۱۵ بار دیگر در جایگاه سوم تولیدکنندگان نفت قرار گرفت. تولید نفت خام ایران در ماه مه نسبت به آوریل روزانه هزار بشکه افزایش یافت و به دو میلیون و ٨۴۵ هزار بشکه در روز رسید. این آمار نشان می دهد، ایران در ماه مه، امارات را که ماه پیش رقابت نزدیکی با آن داشت کنار زده و پس از عربستان و عراق سومین تولیدکننده بزرگ سازمان کشورهای صادرکننده نفت شد.

در همین حال اما تولید نفت عربستان در ماه مه روزانه با چهار هزار و ٣٠٠ بشکه کاهش نسبت به آوریل به ١٠ میلیون و ١٠٧ هزار بشکه در روز رسید و این آغاز تلاش عربستان برای حفظ بازارهای جدیدی بود که در دوران تحریم‌های ظالمانه علیه ایران به دست آورده بود.

تله زمان برای عربستان

بیژن زنگنه اما با تعیین استراتژی هوشمندانه ای این تلاش ها را نه تنها خنثی بلکه به سمت و سویی برد که عربستان خود دست به دامن کشورهای عضو اوپک شد تا از افزایش کسر بودجه خود جلوگیری کند.

درست سه ماه بعد از اجرای برجام بود که رسانه های معتبر عربستان گزارش دادند درآمد عربستان در سال ۲۰۱۶ (سال آتی میلادی) ۵۱۳ میلیارد ریال سعودی خواهد بود که هزینه‌های دولت این کشور ۸۴۰ میلیارد ریال سعودی برآورد شده که به این ترتیب میزان کسری بودجه عربستان ۳۲۷ میلیارد ریال سعودی (۸۷ میلیارد دلار) خواهد بود که این رقم در ۱۰ سال گذشته در عربستان بی سابقه بوده است.

مروری بر انچه زنگنه در این مدت برای وادارساختن عربستان به پذیرش حق ایران در بازار نفت انجام داد، نشان میدهد تمرکز استراتژی وی بر خریدن زمان بود./خبرانلاین

زنگنه بخوبی میدانست که نباید هیچ عجله ای برای توافق داشته باشد. هر روز که می گذشت توان تولید ایران بیشتر و زیان عربستان و دیگر همپیمانانش هم بیشتر میشد. زنگنه پیش از اجرای برجام نیز به صراحت اعلام کرد که سیاست افزایش تولید و صادرات نفت را دنبال خواهد کرد؛ حتی اگر قیمت نفت به ۲۰دلار برسد.

در نشست قبل اوپک که بیست و نهم فروردین ۱۳۹۵به میزبانی قطر برگزار شد، عربستان مانع شکل‌گیری توافق شد. درحالی‌که روسیه به‌عنوان تولیدکننده بزرگ نفت و کشوری خارج از اوپک حاضر به تفاهم بر سر فریز نفتی شده بود و مستثنی شدن ایران از این طرح مورد پذیرش همه کشورها قرار گرفته بود، عربستان زیر بار این توافق نرفت تا این تفاهم به نشست دهم آذرماه موکول شود.

ایران که طی ۱۰‌ ماه گذشته از اجرای برجام به‌دنبال بازپس‌گری سهم خود از تولید و صادرات نفت بود، بارها اعلام کرد تا زمانی که تولید نفت خود را به میزان پیش از تحریم‌ها نرساند، دست از افزایش تولید برنخواهد داشت.

در شرایطی که گزارش‌های رسمی نشان‌دهنده عبور تولید نفت ایران از مرز ۴میلیون بشکه در روز است و صادرات ایران به ۲ میلیون بشکه افزایش یافته است، احتمال فریز تولید نفت در این سطح بالا‌رفته است.

براساس توافق اولیه در الجزایر کشورهای ایران، لیبی و نیجریه از مشارکت در اجرای فریز نفتی معاف شده‌اند. با افزایش احتمال توافق نفتی‌ها در دهم آذرماه، بازار نفت جهت‌گیری جدیدی در نرخ‌ها تجربه خواهد کرد. حدود ۴۰درصد نفت خام جهان را اوپک تأمین می‌کند. رویترز در گزارشی نوشت، اوپک به نهایی کردن نخستین توافق محدودسازی تولید خود از سال ۲۰۰۸ نزدیک است.

بازگشت به زمان قبل از تحریم؛ حرف اول و آخر زنگنه

بیژن زنگنه هفتم مهر سال جاری پس از پایان پانزدهمین نشست مجمع بین‌المللی انرژی (IEF) در الجزیره در جمع خبرنگاران داخلی و خارجی درباره این که تولید نفت خام ایران باید به چه رقمی برسد، اظهار کرد: ما باید به حداقل سطح تولید پیش از تحریم‌ها برسیم.

زنگنه در پاسخ به خبرنگاران خارجی در باره رقم مورد نظر ایران برای تولید نفت خام گفت: رقمی که پیشنهاد کرده‌ایم حدود چهار میلیون بشکه در روز است که بر اساس منابع ثانویه، معادل تولید نفت خام ایران در زمان پیش از تحریم‌هاست.

اعضای اوپک در سپتامبر با طرح کلی کاهش تولید اعضای این سازمان در دامنه ٣٢ میلیون و ۵٠٠ هزار بشکه تا ٣٣ میلیون بشکه در روز موافقت کردند که نخستین توافق آنان در باره محدودیت تولید از سال ٢٠٠٨ به این سو بود. بر اساس برآورد اوپک، مجموع تولید کشورهای عضو در ماه گذشته (اکتبر) ٣٣ میلیون و ۶٠٠ هزار بشکه در روز بوده است.

برجام نفتی و توافق تاریخی اوپک

امروز و دقیقا دو ساعت قبل مشخص شد که این راهبرد کاملا درست بوده و هم افزایی فشار کسری بودجه داخلی و انتظار همپیمانانی که آن هم روز به روز دچار وخامت بیشتری در تراز پرداختهای خود میشدند، عربستان را وادار به عقب نشینی بزرگی در برابر ایران کرد.

در جلسه امروز عصر کشورهای عضو اوپک توافق کردند که ۱.۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهد و به میزان ۳۲.۵ میلیون بشکه در روز تولیدات خود برساند.

بر همین اساس قیمت نفت افزایش ۷.۶ درصدی داشت به ۴۹.۹۰ دلار رسید.

در همین حال، عربستان سعودی موافقت کرد که ایران تولیدات خود را به اندازه ۳ میلیون ۹۰۰ هزار بشکه در روز متوقف کند. این توافق در حالی است که باید ۶۰۰ هزار بشکه در روز اغضای غیر اوپکی تولیدات شان را کاهش دهند.

بر اساس تفاهم اوپک ایران حتی می تواند تولیدش را در شش ماهه ٢٠١٧ روزانه ٩٠ هزار بشکه افزایش دهد و به سقف ٣.٩ میلیون بشکه برساند.