مجله اینترنتی دوستان مجله خبری و سبک زندگی
از آنجا که تاکنون هنوز روش درمانی و واکسنی موثر و قطعی برای مقابله با ویروس کووید-۱۹ شناسایی نشده است، شناسایی دقیق و زودهنگام افراد مبتلا به این بیماری می‌تواند از میزان خطر انتقال بیماری به سایرین و بروز رفتارهای پرخطری که می‌تواند در انتشار بیشتر بیماری نقش داشته باشد، بکاهد. از آنجا که بسیاری از بیماران به نوع خفیفی از بیماری کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند، علائم مورد انتظار را بروز نمی‌دهند و ممکن است ندانسته بسیاری از نزدیکان را در خانواده یا دوستان‌شان به این ویروس آلوده کنند.
پی سی آر یا سرولوژی
به همین جهت تشخیص به‌موقع و دقیق بیماری می‌تواند نقش چشمگیری در کاهش میزان شیوع بیماری در کشور داشته باشد. در حال حاضر شرکت‌های تولیدکننده کیت‌های تشخیصی موفق به توسعه دو نوع کیت برای تشخیص این بیماری به روش پیسیآر و سرولوژی شده‌اند که با همت محققان کشور در حال حاضر کیت‌های هر دو روش با دقت بالایی در حال تولید و استفاده در آزمایشگاه‌های کشور است. اما شاید برای شما این سوال ایجاد شده باشد که بهتر است از چه تستی برای تشخیص بیماری کووید-۱۹ استفاده شود و اساسا این دو روش چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. پاسخ این پرسش را که ذهن بسیاری از ما را به خود مشغول کرده است از دکتر مسعود مردانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا جویا شدیم.
تاکنون دو روش شناسایی برای بیماری کووید-۱۹ در کشور ما و دنیا معرفی شده است. در روش اول یا همان تست معروف و کمی دردناک مخاطی، نمونه از مخاط انتهای بینی یا حلق بیماری با سواپ جدا می‌شود. پس از استخراج دی‌اِن‌اِی از نمونه با روش پیسیآر (که حتما این روزها نامش را زیاد شنیده‌اید) حضور ماده ژنتیکی ویروس را بررسی میکنند. این روش به دلیل این‌که وجود خود ویروس در بدن را بررسی می‌کند تنها روش قطعی و مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت است و معمولا در آمارها نیز از جواب این تست برای بررسی تعداد مبتلایان در کشور و جهان استفاده میکنند.
روش سرولوژی به روشی گفته می‌شود که بیماری را براساس پاسخ سیستم ایمنی بدن و حضور آنتی‌بادی در سرم خون شناسایی میکنند. اما تولید آنتی‌بادی خونی در بیماری کووید-۱۹ که مسیر اصلی‌اش آلودگی دستگاه تنفسی و درگیری مخاط تنفسی است، ممکن است چند روز با تأخیر صورت بگیرد.
تست سرولوژی جایگزین تست پیسیآر نیست
هزینه بالاتر و تا حدی دشواری نحوه نمونه‌گیری برای بررسی بیماری کووید-۱۹ به روش پیسیآر موجب شده تا بسیاری از افرادی که بنا به دلایلی مانند حضور در مکان‌های پرخطر یا دیدار با افرادی که پس از ملاقات‌شان متوجه ابتلا به بیماری شده‌اند و خود را در خطر معرض ابتلا به کووید-۱۹ دیده‌اند، خودسرانه برای انجام تست خون یا سرولوژی به آزمایشگاه‌ها مراجعه کنند. دکتر مردانی در این باره با تأکید می‌گوید: «به هیچ عنوان تست سرولوژی نمی‌تواند برای تشخیص بیماری کووید-۱۹ مورد استفاده قرار بگیرد. تنها روش قطعی و مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی روش پیسیآر است.»
این عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا در ادامه توضیح می‌دهد: «از آنجا که در روش سرولوژی حضور آنتی‌بادی خونی تولیدشده علیه ویروس کووید-۱۹ بررسی می‌شود، ممکن است بلافاصله پس از ابتلا به بیماری، آنتی‌بادی به میزان قابل شناسایی در نمونه سرم خونی فرد یافت نشود و حتی افرادی که به نوع شدید این بیماری مبتلا شده و در اوج بیماری نمونه خونی داده‌اند، ممکن است جواب تست آنتی‌بادی منفی بگیرند.»
به عقیده این متخصص بیماری‌های عفونی مراجعه خودسرانه و بدون مشورت پزشک برای انجام تست سرولوژی حتی می‌تواند بسیار خطرناک باشد. وی تصریح می‌کند: «نتیجه منفی این تست نمی‌تواند قاطعانه گویای مبتلا نبودن فرد باشد. اما می‌تواند در فرد این حس کاذب را ایجاد کند که آلودگی ندارد و به همین خاطر بروز رفتارهای پرخطر و رعایت نکردن فاصله اجتماعی با اعضای خانواده‌اش بیشتر شود و افراد بیشتری را نیز در معرض ابتلا به این بیماری قرار دهند.»
ادارات بدون مشورت با متخصصان عفونی تست نگیرند
این روزها بسیاری از ادارات و شرکت‌های دولتی و خصوصی برای بررسی سلامت کارکنان‌شان اقدام به انجام تست سرولوژی برای همه کارکنان میکنند. به عقیده این متخصص عفونی این روش هیچ کمکی به شناسایی افراد بیمار نخواهد کرد و در نتیجه اقدامی بی‌اثر خواهد بود. وی در ادامه تصریح می‌کند: «در صورتی که به هر دلیلی در محیط کار سلامت کارکنان به خطر افتاد و ادارات احساس نیاز برای بررسی سلامت کارمندان‌شان داشتند باید حتما با یک متخصص عفونی مشورت کنند تا راهکار مناسبی را در پیش بگیرند و هزینه ناکارآمدی انجام ندهند.»
برای برگشت به کار نیاز به آزمایش ندارید
در ادامه گفت‌وگو با دکتر مردانی از کارایی تست سرولوژی برای تأیید سلامت افراد بهبودیافتگان از کرونا برای برگشت به محل کار پرسیدیم. وی در پاسخ توضیح داد: «بر اساس دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی افرادی که به نوع خفیف و متوسط این بیماری مبتلا می‌شوند پس از ده تا ۱۴ روز قرنطینه خانگی تحت نظر پزشک، در صورتی که در ۲۴ ساعت آخر بدون مصرف داروهای تجویزی‌شان هیچ علائمی مانند سرفه و تب و لرز نداشته باشند، می‌توانند به محل کارشان بازگردند. چنین افرادی به انجام هیچ تستی برای تأیید سلامتی خود نیاز نخواهند داشت.» وی مجددا تأکید می‌کند: «این به شرطی است که در ۲۴ ساعت آخر بدون مصرف دارو هیچ علامتی نداشته باشند.»
تست سرولوژی چه زمانی کارایی دارد؟
بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی تاکنون هیچ‌یک از تست‌های سرولوژی تولیدشده برای بیماری کووید-۱۹ به عنوان روش قطعی تشخیصی کاربرد ندارد و صرفا برای مصارف تحقیقاتی و بررسی اپیدمیولوژی گسترش بیماری در جوامع قابلیت استفاده دارد.
دکتر مردانی نیز در این رابطه توضیح می‌دهد: «این تست فقط برای بررسی میزان ابتلا در جوامع مختلف باید استفاده شود و مطلقا ارزش تشخیصی ندارد. تنها تست مورد تأیید برای شناسایی کرونا تا این لحظه فقط روش مخاطی یا همان پیسیآر است.»