چهره‌ های خندانی که راه خود را از هم جدا کردند +عکس

بسیاری از ناظران مسائل بین المللی، عکس سلفی سه نفره ۱۰ ماه پیش شاه مغرب، نخست وزیر لبنان و ولیعهد سعودی را به خاطر دارند.

بحران در روابط پادشاهی مغرب با عربستان سعودی کمتر از یک هفته پس از تشکیل کابینه لبنان رخ داد. معنایش این نیست که تحولات لبنان ربط مستقیمی به روابط عربستان و مغرب دارد اما یک نکته مشترک در همه این تحولات دیده می شود؛ اینکه دیگر حتی متحدان نزدیک ریاض نیز حاضر نیستند اعتبار خود را برای رضایت سعودی ها در ماجراجویی های حاکمان عربستان سعودی هزینه کنند یا منافع ملی خود را بیش از این قربانی طرح های شکست خورده ولیعهد آن کشور کنند.

پرده اول؛ از تهدید لبنان تا تشکیل دولت

آبان ماه سال ۱۳۹۶ سعد حریری نخست وزیر لبنان راهی ریاض پایتخت عربستان سعودی شد.

حریری در همان عربستان از نخست وزیری لبنان استعفا کرد اما سخنی از فشار سعودی ها به میان نیاورد بلکه گفته شد به خاطر دخالت های ایران از طریق حزب الله لبنان و از ترس جانش کناره گرفته است.

قراین اما رفتارها و مواضع ضد و نقیضی را نشان می داد که در آن هیچ اثر انگشتی از ایران دیده نمی شد. مسئولان لبنانی و غربی اعلام کرده بودند که بعد از ماجرای بیانیه استعفای حریری که از رسانه های سعودی پخش شد، بن سلمان تلاش کرده بود تا «بهاء حریری» برادر کوچکتر سعد را که بیشتر اوقات در موناکو به سر می برد، برای نخست وزیری لبنان آماده کند؛ این یعنی ولیعهد سعودی از وی راضی نبود. بن سلمان نمی توانست تحمل کند که حریری با شخصی مانند علی اکبر ولایتی عکس بگیرد. شاید بعدها، عکس سلفی بن سلمان و حریری تلاشی برای انکار واقعیت های صحنه بود و همین انگاره «یا با ما یا بر ما» متحدان سعودی را از خودکامگی ولیعهد جوان اندیشناک کرد.

همان زمان بود که مکرون رئیس جمهوری فرانسه ناچار شد به عربستان سفر کند تا به ولیعهد سعودی فشار بیاورد که نخست وزیر لبنان را آزاد و بن سلمان را از اندیشه تعیین جانشین برای حریری منصرف و پس از میانجیگری مکرون بود که حریری توانست در ۲۱ نوامبر سال ۲۰۱۷ (۳۰ آبان ۱۳۹۶) ریاض را به مقصد پاریس ترک کند؛ پیش از آنکه به بیروت بازگردد.

یک هفته پیش اما، دولت لبنان پس از ماه ها بلاتکلیفی به ریاست حریری تشکیل کابینه داد. حریری گفت که «باید تصمیم های دشواری در همه عرصه ها بگیریم به ویژه برای تحول قوانین و جلوگیری از اتلاف منابع و فساد؛ همچنین چالش های منطقه ای دشواری در پیش رو داریم که باید برای مقابله با آن متحد باشیم.»

«تصمیم های دشوار» به گفته حریری و «رویکرد عقلانی طرف های لبنانی» در نگاه بسیاری از ناظران بین المللی به مثابه ترجیح منافع ملی لبنان بر خواست ها و فشارهای طرف هایی مانند عربستان سعودی بود.

پرده دوم؛ توفان صحرا در روابط مغرب با عربستان

تنش در روابط عربستان و مغرب با فیلمی که شبکه العربیه وابسته به پادشاهی سعودی پخش کرد بالا گرفت.

عرب ها ضرب المثلی با این مضمون دارند؛ «پر کاهی که کمر شتر را شکست»؛ کنایه از بار سبکی که به ظاهر چیزی نیست اما با تراکم سایر بارها بر پشت شتر آنقدر تعیین کننده می شود که می تواند حیوان را زمینگیر کند. فیلم شبکه العربیه چنین وضعیتی را در روابط شکننده دو پادشاهی به وجود آورد.

شبکه العربیه در این فیلم نشان داد که مغرب بعد از خروج استعمارگران اسپانیایی از صحرای غربی (۱۹۷۶) اقدام به اشغال این منطقه کرد و نقشه ای را منتشر کرد که صحرای غربی را جدا از مغرب به تصویر کشید؛ نگاهی که به روایت جبهه جدایی طلب پولیساریو نزدیک می شد.

به دنبال انتشار این فیلم، مغرب، سفیر خود «مصطفی المنصوری» را از ریاض فرا خواند و خروج نیروهای خود از ائتلاف تحت فرمان عربستان سعودی علیه یمن را اعلام کرد؛ ائتلافی که با مدیریت عربستان و امارات در مدت ۴ سال تبدیل به شکست و بی اعتباری سنگین برای کشورهای مشارکت کننده در آن شده است. البته قبل از این تحولات در ماه گذشته میلادی، «ناصر بوریطه» وزیر خارجه مغرب به شبکه الجزیره قطر گفته بود که کشورش «برآوردهای جدیدی درباره پرونده یمن با توجه به تحولات میدانی دارد و مشارکت مغرب در جنگ یمن تغییر کرده است».

برخی منابع رسانه ای عربی به نقل از منابع آگاه می گویند که «محمد آیت اوعلی» سفیر مغرب در امارات نیز برای رایزنی در این باره به رباط فراخوانده شده است.

این دو گام مغرب (فراخواندن سفیر و خروج از ائتلاف سعودی) به منزله شکستن سکوت رباط در قبال تحریک های سعودی بود؛ تحریک هایی که پیشتر، موضع بی طرف مغربی ها را درباره بحران روابط کشورهای خلیج فارس با قطر در نیمه سال ۲۰۱۷ به چالش کشید.

پرده سوم؛ نمایی از گذشته نه چندان دور

یک نشانه دیگر زمانی ظاهر شد که بن سلمان ولیعهد سعودی در اواخر سال گذشته میلادی، سفرهایی به برخی کشورهای عربی داشت و می خواست به مغرب هم سفر کند اما رباط از سفرش استقبال نکرد و علت آن را مسائل پروتوکولی ذکر کرد. واضح بود که بعد از قتل بی رحمانه جمال خاشقچی روزنامه نگار عربستانی در کنسولگری عربستان در استانبول، پادشاهی مغرب حاضر نبود اعتبار خود را بیش از این برای ولیعهد ماجراجوی سعودی هزینه کند و ترجیح داد با افکار عمومی مردم کشورش و جهان همراه شود.

پیش از آن هم روابط این دو کشور، وضعیت مطلوبی را تجربه نمی کرد زیرا عربستان علیه میزبانی مغرب در جام جهانی ۲۰۲۶ و به سود سه کشور آمریکا، کانادا و مکزیک رای داده بود؛ اقدامی که رباط آن را «خیانت» ریاض در حق خود نامید.

پرده چهارم؛ بازگشت مغربی ها به تجربه لبنان

درباره خروج نیروهای مغرب از یمن، «محمد مصباح» مدیر «انجمن مغربی تحلیل سیاست ها» به الجزیره گفت: خروج رباط از ائتلاف با ریاض حاکی از بازنگری در روابط مغرب با عربستان سعودی است؛ روابطی که به وضوح نشان می دهد بر منافع دو جانبه استوار نیست زیرا مغرب سودی از ورود به این جنگ نبرده، بلکه اعتبار و نیز سرباز خود را از دست داده است.

مصباح تصریح کرد: مغربی ها نمی توانند بیش از این برای سیاست های خارجی دیگران قربانی بدهند.

«نورالدین مفتاح» تحلیل گر سیاسی مغربی به «الخلیج آنلاین» گفت: نمی توانیم در ائتلافی حضور داشته باشیم که به کشور مستقل مغرب به عنوان دولتی مطیع بنگرد.

مفتاح توضیح داد که «عربستان سعودی حق ندارد با مغرب همان گونه رفتار کند که با حریری کرد؛ سیاست بن سلمان به این شکل قابل قبول نیست»؛ اشاره ای به فشارهای محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به نخست وزیر لبنان و دخالت در امور داخلی آن کشور.