نیمهشب جمعه پنجم مرداد، ماه کاملا در سایهی زمین فرو میرود و تا یک ساعت و ۴۳ دقیقه درون آن باقی میماند تا طولانیترین ماهگرفتگی قرن بیستویکم را رقم بزند. جالبتر اینکه کشور ما در منطقهای واقع شده که تمام این پدیده دیده میشود.
ماهگرفتگی پیشرو از ساعت ۲۱:۴۵ شامگاه جمعه پنجم مرداد آغاز میشود، زمانیکه لبهی ماه با نیمسایه زمین در فضا مماس میشود و آنچه «ماهگرفتگی نیمسایهای» مینامیم، آغاز میشود. البته این پدیده برای چشمان غیرمسلح ملموس نیست، ولی هرچه به آغاز گرفت کلی نزدیک شویم، افت تابش مهتاب محسوستر میشود. رأس ساعت ۲۲:۵۴ جمعه، لبهی ماه وارد سایهی زمین میشود و میتوان لکهای تاریک را در لبهی آن تشخیص داد. دقایقی بعد، نور مهتاب بهقدری افت میکند که میتوان بهجای لکهای تاریک، محدودهای سرخرنگ را تشخیص داد.
ماهگرفتگی کلی رأس ساعت ۲۴ جمعه (شاید بهتر باشد بگوییم رأس ساعت ۰:۰۰ بامداد شنبه ششم مرداد) آغاز میشود؛ زمانی که تمام قرص ماه درون سایه زمین فرو میرود و با رنگ سرخ زیبایی میدرخشد. این نور سرخ حاصل شکست پرتوهای سفید خورشید در جو زمین است که بهخاطر انرژی کمتری که نسبت به دیگر پرتوهای نور مرئی دارند، بهجای پراکندهشدن در جو زمین با زاویهی انحراف کمی از آن میگذرند و درون مخروط سایه را روشن میکنند. اگر در این زمان روی ماه بودیم، شاهد پدیده خورشیدگرفتگی و حلقهای سرخفام بودیم که گرداگرد قرص تاریک زمین را فراگرفته بود.
ماهگرفتگی کامل تا ساعت ۱:۴۳ بامداد شنبه ادامه پیدا میکند و پس از آن، ماه با خروج از سایهی زمین رفتهرفته روشنتر میشود. ساعت ۲:۴۹ بامداد، قرص ماه کاملا از سایهی زمین خارج میشود و درنهایت، ماهگرفتگی نیمسایهای هم در ساعت ۳:۵۸ به پایان میرسد.
پدیده ماهگرفتگی کلی، فرصت مناسبی برای منجمان آماتور است تا از این پدیده زیبا عکاسی کنند و علاقهمندان به طبیعت فراموششدهی آسمانشب را با شگفتیهای آن آشنا کنند. هرچند سالهاست که این پدیده برای منجمان حرفهای جذابیت حرفهای ندارد، اما برخی پژوهشگران به بررسی تغییرات رنگ ماه در اوج گرفت علاقهمند شدهاند؛ چراکه شدت نور و طولموج پرتوهای سرخرنگ میتواند اطلاعاتی از آلودگیهای موجود در جو زمین به دست دهد | دانشمند