مجله اینترنتی دوستان مجله خبری و سبک زندگی
از گذشته‌های دور و تقریبا تا همین یک دهه پیش در جوامع سنتی، وجود مشکل در زنان را عامل اصلی ناباروری زوجین می‌دانستند. در حالی که با پیشرفت روش‌های تشخیص و درمان ناباروری مشخص شد مردان در ۳۵ تا ۴۰ درصد موارد در ناباروری نقش دارند و در حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد زنان و مردان به صورت توأم می‌توانند در ناباروری نقش داشته باشند و حدود ۱۰ درصد علل نازایی هم ناشناخته است. به بیان دیگر، مردان در ۵۰ درصد موارد می‌توانند در ناباروری تاثیر داشته باشند. از دلایلی که باعث می‌شود دخالت عامل مردانه در ناباروری نادیده گرفته شود این است که مردان برای بررسی‌های تخصصی پزشکی به‌ندرت مراجعه می‌کنند و برای تشخیص و درمان ناباروری همکاری نمی‌کنند. با وجود این بررسی علل مؤثر در بروز ناباروری مردان و راهکارهای موثر در پیشگیری و درمان آن از مسائل مهمی است که بهانه ما برای گفت‌وگو با دکتر سیدجلیل حسینی، متخصص اورولوژی و رئیس کنگره سلامت مردان و دکتر نیما نریمانی، متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری تناسلی بوده است.
امروزه با گسترش استفاده از رژیم‌های غذایی نادرست، چاقی، زندگی کم‌تحرک یا از سوی دیگر انجام ورزش‌های شدید و بیش از اندازه، استرس‌های محیط کاری، مصرف سیگار، تریاک، متادون، داروهای روان‌گردان، مشروبات الکلی و… میزان ناباروری با منشأ مردانه در حال افزایش است.
دکتر حسینی با اشاره به این‌که تغییر سبک زندگی در برخی مردان نابارور می‌تواند منجر به بهبود کیفیت اسپرم شود، می‌گوید: حضور در محیط‌های گرم و بی‌توجهی آقایان به لزوم خنک‌تر بودن ناحیه میان تنه از دمای بدن فاکتور دیگری در بروز ناباروری است. در پسربچه‌هایی که بیضه نزول نیافته در زمان تولد دارند نیز اگر درمان جراحی نشوند در بزرگسالی هیچ اسپرمی نخواهند داشت. اصلاح این موارد می‌تواند به بهبود کیفیت نطفه در برخی آقایان منجر شود. برای مثال در آقایانی که از اختلال ژنتیکی رنج می‌برند یا آنانی که مبتلا به نارسایی کارکرد بیضه هستند یا آنانی که دچار انسداد در مسیر لوله‌های منی‌بر هستند، اصلاح الگوهای فوق می‌تواند کمک‌کننده باشد ولی درمان نهایی نبوده و نیاز به درمان‌های تخصصی و حتی فوق‌تخصصی خواهند داشت.
چاقی، مانعی برای باروری
چاقی یکی از مشکلات رو به افزایش در کشورهای جهان و از جمله ایران است. به گفته دکتر حسینی یکی از شاخص‌های ارزیابی چاقی اندازه‌گیری شاخص توده بدنی (BMI) است. مطالعات نشان می‌دهد افزایش بیش از سه واحد در میزان شاخص توده بدنی با ناباروری در ارتباط خواهد بود. در افراد چاق معمولا تعداد، حرکت و شکل طبیعی اسپرم کاهش یافته و احتمال آسیب به دی‌ان‌ای اسپرم افزایش می‌یابد. وی تاکید می‌کند: نتایج مطالعات جدید نشان می‌دهد کاهش وزن در بیماران چاق منجر به بهبود قابل توجه در دی‌ان‌ای اسپرم و نیز اسپرم با شکل طبیعی می‌شود. از طرف دیگر به دلیل تبدیل هورمون مردانه (تستوسترون) به هورمون زنانه (استرادیول) در بافت چربی، احتمال ناتوانی جنسی در مردان چاق بالاتر می‌رود.
بهبود باروری با اصلاح تغذیه
داشتن رژیم غذایی سالم از شاخص‌های اساسی در بهبود سلامت مردانه است. دکتر نریمانی در این باره می‌گوید: «مصرف بیشتر غذاهای فیبردار، لیکوپن و فولات (به‌طور کلی مصرف بیشتر میوه‌جات و سبزیجات) و نیز مصرف گوشت ماهی (حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و نیز امگا ۳) می‌تواند باعث بهبود نطفه شود. در عوض مصرف زیاد غذاهای چرب یا گوشت قرمز (مصرف فست‌فودها، سوسیس و کالباس، غذاهای کنسروی و غیره) می‌تواند منجر به کاهش توانایی باروری زوجین شود. مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها به‌خصوص غذاهای حاوی اسید اسکوربیک، آلفا توکوفرول و بتا کاروتن باعث بهبود کیفیت نطفه می‌شود.
بهبود کیفیت نطفه با مکمل
مصرف مواد حاوی ویتامین‌ها، به‌خصوص میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند منجر به بهبود کیفیت نطفه شود. دکتر نریمانی با بیان این مطلب می‌افزاید: مصرف مکمل‌های ویتامینی در صورتی که از سوی متخصص اورولوژی آشنا به ناباروری تجویز شود نیز می‌تواند موثر باشد. دلیل تاکید بر تجویز ویتامین‌ها توسط متخصص اورولوژی (و نه متخصص دیگر) به مردان نابارور آن است که این ویتامین‌ها در برخی موارد ممکن است اثر معکوس داشته باشند. این متخصص یادآور می‌شود: در هر بیمار براساس وضعیت نطفه، مکمل خاصی لازم است و این‌که ما برای همه بیماران یک نسخه ثابت حاوی ویتامین C و E بنویسیم درست نیست.
مردان روزانه ورزش کنند
بررسی‌ها به‌طور قطعی ثابت کرده است که انجام ورزش منظم روزانه می‌تواند باعث بهبود قابل توجه در کیفیت نطفه آقایان شود. اما به گفته دکتر نریمانی، نکته بسیار مهم در شدت انجام این فعالیت‌هاست. برای مثال انجام یک ورزش با شدت متوسط به مدت نیم تا یک ساعت در روز باعث بهبود کیفیت باروری می‌شود. اما انجام ورزش‌های شدید روزانه به دلیل ایجاد رادیکال‌های آزاد در بدن و سرکوب تولید هورمون‌های مؤثر در باروری منجر به تشدید ناباروری مردان خواهد شد.
این متخصص با تاکید بر این‌که مصرف مکمل‌های حاوی تستوسترون (آمپول تستوسترون) برای بدنسازی منجر به کاهش اندازه بیضه‌ها و آسیب به نطفه می‌شود، می‌افزاید: با قطع این آمپول‌ها ممکن است تولید اسپرم به اندازه طبیعی برنگردد. دکتر حسینی نیز
در این باره می‌گوید: دوچرخه‌سواری طولانی‌مدت می‌تواند باعث کاهش کیفیت اسپرم به دلیل گرم شدن دمای کیسه بیضه شود. پس به‌طور کلی انجام ورزش‌های منظم روزانه با کیفیت ملایم تا متوسط منجر به بهبود کیفیت منی می‌شود در حالی که ورزش‌های شدید طولانی کیفیت نطفه را کاهش می‌دهد.
استرس، مردان را نابارور می‌کند!
بسیاری از اختلالات ناباروری و تهدید سلامت جنسی در مردان، تحت‌تاثیر شرایط استرسی و اضطرابی ایجاد می‌شود. به گفته دکتر نریمانی، استرس‌های شدید نیز می‌توانند با تاثیر بر آزادشدن هورمون ال‌اچ (LH) و متعاقب آن تستوسترون و نیز رها کردن دوز بالای هورمون‌های استروییدی در بدن در ایجاد ناباروری موثر باشند. از طرف دیگر استرس می‌تواند با فعال‌کردن سیستم سمپاتیک بدن منجر به افزایش توان عروق محیطی و در نتیجه کاهش خون‌رسانی به بیضه‌ها شود. استرس‌های کاری، اجتماعی و خانوادگی همه می‌توانند تاثیر منفی در این امر داشته باشند. استرس، بیشترین اثر را بر تعداد و حرکت اسپرم دارد در حالی که بر شکل اسپرم و حجم آن تاثیر زیادی ندارد. با این تفاسیر، کاهش استرس می‌تواند باعث بهبود کیفیت نطفه شود.
درمان ناباروری مردان زیر تیغ جراحی
در برخی بیماران نابارور انجام جراحی می‌تواند کمک‌کننده باشد. برای مثال در بیماران دارای واریکوسل که کیفیت نطفه مختل شده یا اندازه بیضه در حال کوچک‌شدن است، جراحی ممکن است موثر باشد. دکتر حسینی با بیان مطالب فوق می‌افزاید: در بیمارانی که انسداد در مسیر لوله‌های منی‌بر رخ داده است، برای مثال در مورد آقایانی که وازکتومی کرده‌اند، جراحی
باز کردن لوله‌ها می‌تواند موثر باشد. در بیمارانی که اسپرم در نطفه‌شان وجود ندارد و اشکال در کاهش توانایی بیضه در تولید اسپرم است (نارسایی بیضه‌ها) با انجام جراحی‌های میکروسکوپی ممکن است بتوان نواحی پراکنده حاوی اسپرم را در بافت بیضه پیدا و آنان را استخراج کرد.
/به نقل از جام جم