مجله اینترنتی دوستان مجله خبری و سبک زندگی
«خبر خوب وزیر آموزش‌وپرورش برای دانش‌آموزانی که تبلت ندارند» این تیتر ۲۹ خرداد رسانه‌هاست، خبری که در آن وزیر آموزش‌وپرورش می‌گوید به خانواده‌هایی که برای تحصیل دانش‌آموزان‌شان نیاز به تبلت دارند به‌زودی خبر خوبی خواهد داد.
جزئیات دیگر خبر هم مملو از امیدواری است، جزئیاتی که حالا باگذشت سه ماه از حرف‌های محسن حاجی میرزایی هیچ‌کدام‌شان محقق نشده است. این‌که تمام مدارس به شبکه اینترنت متصل می‌شود، این‌که سیمکارت شاد به دست خانواده‌ها می‌رسد یا همین موردی که تبلت موردنیاز خانواده‌های کم برخوردار را تهیه می‌کنند. در فاصله سه‌ماهه از اخبار خوش وزیر، اپراتورها زیر بار سیمکارت شاد نرفتند، اتصال مدارس به اینترنت انجام نشد و تهیه تبلت برای خانواده‌ها هم به‌جایی نرسید. سال تحصیلی آغاز شد و پس از گذشت حدود چهار ماه از راه‌اندازی رسمی شبکه شاد، معاون وزیر آموزش‌وپرورش اعتراف کرد همه آن حرف‌هایی که نسبت به این شبکه وجود داشت، درست است و شاد می‌تواند منجر به محرومیت از تحصیل حدود سه میلیون و ۲۲۵ هزار دانش‌آموزی شود که به علت محروم بودن از داشتن اینترنت و تلفن هوشمند، هنوز به این شبکه متصل نشده‌اند. گام بعدی وزارت آموزش‌وپرورش کار تکراری همه این سال‌های دولت بود، تشویق به تشکیل پویش‌های مردمی جهت خرید ابزار و امکانات برای کودکان محروم. هرچند در این میان مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد و خیرین همچنان جلوتر از دولت بودند و پیش‌ازاینها با فراخوان و ایجاد پویش‌های مردمی سعی در تهیه تبلت برای دانش‌آموزان منطقه محروم داشتند. تلاش‌هایی که هرچند به اتفاقات خوبی منجر شد، اما با توجه به حجم بالای تعداد دانش‌آموزان نیازمند حالا باید منتظر موج تازه تعداد دانش‌آموزانی باشیم که از تحصیل بازمی‌مانند.
در میان همه اخبار ماتم‌زده این روزها خبر خودکشی دانش‌آموز ۱۱ ساله بوشهری آواری شد بر سر جامعه، هرچند خیلی زود آموزش‌وپرورش استان بوشهر دلیل خودکشی این دانش‌آموز را نبود گوشی هوشمند ندانست و دادستانی این شهر هم اعلام کرد هنوز علت و انگیزه این اتفاق معلوم نشده است، اما این اتفاق تلخ با هر انگیزه‌ای که داشت دوباره بحث کمبودها و عدالت آموزشی را در سال تحصیلی پیش رو مطرح کرد. این اتفاق باعث شد دوباره بحث وعده‌های داده‌شده در جهت تأمین این موارد مورد مطالبه قرار بگیرد. وعده‌هایی که حالا با اعتراف خود وزارت آموزش‌وپرورش ممکن است به بازماندگی از تحصیل تعداد بسیاری از دانش‌آموزان بینجامد. پیش‌ازاین دانش‌آموزان مناطق محروم، روستاها، دانش‌آموزان عشایر و حاشیه‌نشین‌ها جزو گروهی بودند که به دلیل نداشتن امکانات لازم برای آموزش آنلاین از تحصیل جامانده بودند، چاره این کار از سوی وزارت آموزش‌وپرورش برگزاری حضوری کلاس‌ها در این مناطق بود، اما این موضوع حالا محدود به این مناطق و این دانش‌آموزان نیست و در منطقه ۱۶ تهران نیز در یک دبستان، ۱۲ دانش‌آموز هنوز ابزار لازم را برای استفاده از آموزش مجازی ندارند.
این ماجرا به‌نوعی قابل‌تعمیم به‌جای جای این سرزمین است. به‌عنوان‌مثال، مازندران در سال تحصیلی جدید ۵۰۸ هزار دانش‌آموز از مقطع ابتدایی تا پایان متوسطه دارد و برابر آمار آموزش‌وپرورش آن حدود ۳۰ هزار نفر از این تعداد نه‌تنها خودشان، بلکه اعضای خانواده‌شان هم بدون هرگونه تجهیزات هوشمند برای آموزش مجازی هستند. بسیاری در روزهای نخست آغاز سال تحصیلی امیدوار بودند مشکل این دانش‌آموزان با مداخله خیرین، مؤسسات مالی، بانک‌ها و نهادهای حمایتی هر چه زودتر به سرانجام برسد، ولی گذشت یک ماه از سال تحصیلی نشان داد مشارکت خیرین در حد انتظار و پیش‌بینی نبود و مؤسسات مالی و بانک‌ها هم استقبالی در این زمینه نشان ندادند و فقط نهادهای حمایتی در حد توانشان و کمتر از سهمیه در نظر گرفته‌شده به تعهداتشان عمل کردند.
چند دانش‌آموز محروم شدند؟
آمارهای متفاوتی در بازه‌های مختلف از تعداد دانش‌آموزانی که از ابزار لازم آموزش مجازی برخوردار نیستند منتشر شده است. از زبان بسیاری از مسوولان هم می‌توان برخی از این آمارها را شنید، اما چندی پیش در نظرسنجی که توسط مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری انجام گرفته آماری رسمی از مشکلات این دانش‌آموزان اعلام شد. آماری که البته با گفته برخی مسوولان تفاوت‌های آشکاری داشت، اما شاید بتواند معیاری برای رصد وضعیت موجود باشد. به گواه نتایج این نظرسنجی فقط ۴درصد از دانش‌آموزان به تلفن همراه هوشمند و کامپیوتر دسترسی ندارند، ۲۶درصد دسترسی به سختی و ۷۰درصد دسترسی‌شان به راحتی است. فارغ از این موضوع که جامعه آماری این نظرسنجی و میزان پراکندگی آن معلوم نیست، حسن الحسینی، مسوول شبکه شاد اعلام کرده است؛ ۳/۵میلیون دانش‌آموز دسترسی به ابزار و اینترنت برای بهره‌مندی از شبکه شاد ندارند و بر این اساس ۲۱درصد کل دانش‌آموزان از شاد محروم هستند که از این تعداد ۳۰۰ هزار نفر با گوشی‌های قرضی در شبکه شاد حضور دارند. او همچنین به عدم تناسب نیاز به این ابزار با تعداد دانش‌آموزان اشاره کرده است: «ابزار آموزش مجازی در بازار وجود ندارد، چرا که فقط حدود ۸۰هزار تبلت در سال تولید می‌شود.»
رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش هم عدم دسترسی بیش از ۳ میلیون دانش‌آموز به ابزار لازم برای آموزش مجازی را هشدار داده و گفته بود که این امر باعث افزایش تعداد بازماندگان از تحصیل خواهد شد. دانش‌آموزانی که همین حالا هم بحث بر سر تعداد آنها بسیار است. در حالی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده فقط ۱۴۷ هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل وجود دارد که مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان، آمار دولتی‌ها را قبول ندارد و به آماری اشاره می‌کند که حدود هفت‌برابر آن است.
وعده‌های بی‌سرانجام
فراگیری کرونا شمایل اجرای هر تصمیمی را دستخوش تغییرات گسترده‌ای کرده است، در این میان اما واکنش وزارت آموزش و پرورش به این بحران همه‌گیری عموما با انتقادهای بسیاری روبه‌رو بوده است. از بازگشایی شتاب‌زده مدارس از نیمه شهریور گرفته که بدون توجه به خواسته خانواده‌ها و البته جامعه پزشکی صورت گرفت تا وعده‌های شتاب‌زده آنها برای تامین ابزار لازم برای آموزش مجازی دانش‌آموزان که حالا و پس از گذشت یک ماه از سال تحصیلی هیچ‌کدام آنها محقق نشده است. وعده‌هایی که نه‌تنها محقق نشده بلکه باعث کندشدن کمک افرادی شده که تا مدت‌زمان بسیاری دلخوش به حرف‌های وزارت آموزش و پرورش بودند.
داوود صالحی، مسؤول یک گروه جهادی است که برای تامین گوشی هوشمند دانش‌آموزان فعالیت می‌کند. او به جام‌جم می‌گوید: وعده‌های دولت در تهیه و تامین گوشی‌های هوشمند برای مناطق محروم به اندازه‌ای بود که خیال ما را هم از این بابت راحت می‌کرد. آنقدر که اقدام برای تهیه ابزار لازم را ما تازه همزمان با بازگشایی مدارس آغاز کردیم. آن‌طور که او می‌گوید گروه‌های جهادی هم وقتی به چشم وضعیت موجود را دیدند تازه متوجه وخامت اوضاع شدند و آستین بالا زدند و به قول او «پی کار را گرفتند.» او از ایجاد شبکه‌ای در گروه‌های جهادی برای تامین ابزار موجود در استان‌های محروم می‌گوید و معتقد است تنها مشکل دانش‌آموزان این مناطق دسترسی نداشتن به گوشی یا تبلت هوشمند نیست و بسیاری از این مناطق حتی با برخورداری از این وسایل از زیرساخت مهمی به نام شبکه اینترنت محروم هستند. نکته دیگر در حرف‌های او نکته مهم دیگری است که اتفاقا از نگاه بسیاری به دور مانده، این‌که حتی در یک شرایط ایده‌آل و با وجود برخورداری از تبلت یا گوشی هوشمند و وجود شبکه اینترنت هزینه آن برای بسیاری از خانواده‌ها بسیار زیاد است.
ناامیدی ۳/۵میلیون دانش‌آموز
۳/۵میلیون نفر از دانش‌آموزان در سال تحصیلی پیش رو امکان استفاده از شبکه شاد را ندارند یا ابزار لازم برای آموزش مجازی را در اختیار ندارند یا اگر هم دارند از اینترنت محروم هستند. ۳/۵میلیون نفری که وزارت آموزش و پرورش می‌گوید باید منتظر افزایش تعداد کودکان بازمانده از تحصیل نسبت به سال گذشته باشیم. چه آمار دولت در تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل را باور کنیم که ۱۴۷هزار نفر است و چه دل به حرف منتقدان این آمار ببندیم که معتقدند تنها در سال گذشته بیش از یک میلیون دانش‌آموز بازمانده از تحصیل داشته‌ایم، بدیهی است به تعداد این نفرات اضافه خواهند شد. تا پیش از این، اعلام می‌شد «فقر» دلیل ۳۰درصد از تعداد افراد بازمانده از تحصیل در ایران است، هر چند همین عامل به خودی خود می‌تواند بستری برای بروز آسیب‌های اجتماعی در آینده باشد، اما حالا بسیاری از جامعه‌شناسان معتقدند اولین عارضه‌ای که دانش‌آموزان به واسطه عدم برخورداری از ابزار آموزش از خود بروز می‌دهند، تولید خشم است. ضعف و ناامیدی از دیگر پیامدهایی است که این محرومیت به دنبال خواهد داشت. جالب این‌که با همه این اوصاف برای گروه بزرگی از دانش‌آموزان یا شهروندان که بازمانده از تحصیل می‌شوند، هیچ نهادی پیش‌بینی نشده است و مشخص نیست چه سازمانی تولیت آنان را به عهده دارد. خود این شفاف نبودن مسؤولیت باعث می‌شود با وجود تلاش‌های زیادی که گاه صورت می‌گیرد، نتیجه مناسبی به‌دست نیاید.
آوار گرانی بر تحصیل
طبقه ضعیف جامعه، اولین قربانی فراگیری ویروس کرونا بوده است؛ طبقه‌ای که کسادی کسب و کارش ضربه سهمگینی به معیشت زندگی‌اش زده است و حالا با همه این اوصاف، هزینه بالای بسته‌های اینترنت هم آوار بر دیگر مشکلات اقتصادی آن خانواده‌ها شده است. تا چند وقت پیش می‌شد با ۱/۵میلیون تومان یک تبلت در اختیار دانش‌آموزان قرار داد، اما با افزایش قیمت، تبلت‌های ساخت ایران به قیمت ۲/۵میلیون تومان باید خریداری شود؛ گوشی و تبلت‌هایی که تنها دو کارخانه ایرانی آن را می‌سازند و البته ظرفیت تولید خیلی محدودی هم دارند و آن‌طور که مشاور وزیر آموزش و پرورش می‌گوید تنها ۸۰هزار تبلت در سال تولید می‌شود. این در حالی است که برای خرید تبلت خارجی هم باید بیش از پنج یا شش‌میلیون تومان هزینه شود. در این میان، نوسانات ارزی باعث افزایش ساعتی قیمت‌های گوشی و تبلت در بازار شده است. تفاوت قیمت این ابزارها گاه تا ۱/۵برابر هفته پیش از آن می‌شود. حتی با تهیه این ابزار برای دانش‌آموزان محروم قیمت بسته‌های اینترنت هم برای آنها هزینه بالایی محسوب می‌شود. همین امروز برای تهیه یک بسته ۱۰گیگابایتی از اپراتور ایرانسل در یک ماه باید ۲۹۵۰۰تومان پرداخت. اگر تنها دو دانش‌آموز در یک خانواده باشند و هر کدام در یک ماه از دو بسته استفاده کنند این رقم برای یک خانواده حدود ۱۱۸ هزار تومان در ماه می‌شود. ۱۱۸هزار تومان تنها هزینه اینترنت یک خانواده در یک ماه فقط برای تحصیل است؛ امکانی که همین حالا برای بسیاری از خانواده‌ها در پایتخت هم وجود ندارد.
مردم همچنان در صف اول
حالا دیگر مردم عادت کرده‌اند که پیش از دولت قدم پیش بگذارند، هر چند این عادت هشدار مهمی در کاهش سرمایه اجتماعی به دولت است، اما مردم بی‌تفاوت به وظیفه دولت سعی در یاری رساندن به هموطنان خود می‌کنند. پیش از وعده‌های پرطمطراق وزارت آموزش و پرورش هم پویش‌های مردمی بسیاری در راستای تهیه ابزار لازم برای آموزش مجازی شکل گرفته بود، پویش‌هایی برای جمع‌آوری تبلت یا گوشی‌های هوشمند کارکرده برای استفاده دانش‌آموزان محروم شده از تحصیل. ماجرا البته از وقتی جالب شد که خود وزارت آموزش و پرورش هم اقدام به ایجاد پویش‌هایی برای تهیه این ابزار کرد، پویش «مدرسه آنلاین بساز» یکی از آنهاست که با همکاری وزارت ورزش و جوانان در این میانه شکل گرفت. همچنین این وزارتخانه با کمک بنیاد اجتماعی برکت طرح «مشق احسان» را هم کلید زد، طرحی که بر اساس آمارهای وزارت آموزش و پرورش از ابتدای مهرماه تا‌کنون موفق به تهیه ٣٠دستگاه تبلت برای مددجویان اسفرورین قزوین شده است. سازمان‌های مردم‌نهاد هم هرکدام به فراخور فعالیت خود سعی در تهیه ابزار لازم برای آموزش مجازی دانش‌آموزان مناطق محروم فعالیت می‌کنند هر چند تعداد آمار دانش‌آموزان محروم از شبکه شاد به اندازه‌ای است که شاید راه‌اندازی چنین پویش‌هایی جوابگوی نیاز آنها نباشد.
دولت منتظر قانون نباشد
علی بابایی‌کارنامی / عضو کمیسیون اجتماعی
به‌عنوان نماینده مردم کشور، واقعا متأسفم که امروز و باگذشت بیشتر از یک ماه از آغاز سال تحصیلی، هنوز آموزش‌وپرورش فکری به حال دانش‌آموزان محروم از چنین ابزارهایی نکرده است. چه کسی است نداند شرایط اقتصادی امروز خاص و بحرانی است و مردم واقعا وضع خوبی ندارند؟ امروز، اقشار متوسط و رو به پایین جامعه، تحت‌فشار اقتصادی بسیار زیادی هستند، اما چرا در چنین شرایط خاصی، دولت شخصا وارد عمل نمی‌شود و کاری انجام نمی‌دهد؟ موضوع عدم دسترسی دانش‌آموزان به تلفن همراه هوشمند و تبلت در شرایط آموزشی امروز، آنقدر مهم و ضروری است که دولت باید شخصا این کار را انجام بدهد، اما چون چنین اتفاقی نیفتاده، مجلس وارد ماجرا شده و طرح اهدای رایگان سه میلیون تبلت به خانواده‌های نیازمند را در دستور کارش قرار داده است. طرحی که دوفوریتی است و بسیاری از نمایندگان دیگر هم آن را امضا کرده‌اند. در حال حاضر منتظر بررسی و تصویب طرح هستیم، اما واقعا تأسف‌آور است که چنین موضوع بااهمیتی، باید در انتظار قانون بماند. این وظیفه دولت و رئیس‌جمهور است که برای به انجام رساندن کاری که به قانون نیاز ندارد از منابعی که در اختیار دارد استفاده کند، اما این‌که واقعا چرا این کار را انجام نمی‌دهند برای بسیاری جای سؤال است. حالا و برای پر کردن جای خالی اقدامی که دولت باید آن را انجام بدهد و نداده است، مجلس به ماجرا ورود کرده است.