حضور هواپیماهای روسی در خاک ایران برای حمله به پایگاههای نظامی در سوریه اگرچه ازلحاظ نظامی اهمیت چندانی نداشت اما از جهت استراتژیک نقطه عطف مهمی در روابط ایران و روسیه به شمار میآید.
ایران به روسیه اجازه داده است تا از حریم هوایی خود برای حمله در سوریه بهعنوان بخشی از همکاریهای نظامی بین دو کشور استفاده کند، روابط ایران و روسیه از ماه سپتامبر سال ۲۰۱۵ نزدیکتر شده است. ایران، در دوران پس از انقلاب هرگز به هیچ کشوری مجوز نداده بود تا نیروهای نظامیاش را در خاک ایران به طور موقت مستقر کند. بهویژه روسیه، که سابقه روابطشان نشان از سوظنی دائمی میان هر دو کشور دارد.
علت اصلی توسعه این روابط مسائل نظامی در جنگ سوریه بوده است. تابهحال روسیه از هواپیماهای خود برای کمک به اسد در پایگاههایی در جنوب روسیه و از سپتامبر ۲۰۱۵ از پایگاه هوایی (Hmeimim) در نزدیکی لاذقیه در سوریه استفاده میکرد. پایگاههای جنوب روسیه در فاصله ۳۰۰۰ کیلومتری از سوریه قرار داشت، درحالیکه پرواز هواپیماهای روسی از همدان این مسیر را به ۷۰۰ کیلومتر کاهش داده است. این تغییر بدان معنی است که توپولفهای روسی که میتوانستد محمولهای پنج الی هشت تنی را در هنگام پرواز از روسیه حمل کنند، در حال حاضر این میزان را تا ۲۲ تن در هنگام پرواز از ایران افزایش دادهاند. درعینحال پیش از این جت جنگنده سوخوی روسی نمیتوانست از روسیه بدون سوختگیری به آسمان سوریه برسد.
اگرچه که ایران می گوید این همکاریها در حال حاضر به پایان رسیده است اما حضور نیروهای روسی در خاک ایران نشان از تغییرات مهمی در روابط ایران و روسیه در پنج سال اخیر دارد. خبرها حاکی از آن است که قراردادهای تسلیحاتی مهمی میان ایران و روسیه در حال انعقاد است همچنین پروژههای روسیه برای ساخت نیروگاههای اتمی ایران نیز در حال آغاز شدن است.
البته این همکاریها بهمنزله نبود اختلافنظر میان ایران و روسیه و فراموش کردن خاطرات تاریخی تاریک میان روسها و ایرانیان نیست اما این تغییرات نشان میدهد که هر دو کشور سعی دارند بر روی منافع مشترک منطقهایشان تمرکز کنند. روسیه و ایران با استفاده از این اتحاد استراتژیک سعی دارند یک پیام روشن را به ایالاتمتحده و غرب ارسال کنند مبنی بر اینکه آنها نبض منطقه را در دست دارند و بازیگران تعیینکننده هستند. این مسئله نشان از آن دارد که نظم نوینی در منطقه حاکم شده است و شواهد نشان میدهد که آمریکاییها نتوانستند واکنش مناسبی به این تغییرات بدهند و تنها در اظهارنظری اعلام کردهاند از این مسئله متأسفاند اگرچه که این تغییرات را پیشبینی کرده بودند.
ترکیه نیز در حال حاضر وسوسه شده است تا آمریکا را رها کرده و بهعنوان بازوی سوم به اتحاد ایران و روسیه بپیوندد و بتواند نقشی محوری در معادلات منطقه ایفا کند. از سوی دیگر به نظر میرسد که این اتحاد میان ایران و روسیه و پرواز جنگندههای روسی و ایرانی فراتر از خاک دو کشور موجب نگرانیهای عمیقی برای اسرائیل شده است.